• Παρουσίαση

Τα δημοτικά τραγούδια υπέστησαν ό, τι και η αρχαιοελληνική κληρονομιά. Κινδύνεψαν να μαγαριστούν από τους ελληνοκάπηλους κιβδηλοποιούς, των δικτατορικών καθεστώτων συμπεριλαμβανομένων. Τα προστάτεψε όμως η υψηλή ποιητική τους αξία, το εσώτερο ήθος τους. Η ανάκτησή τους με τους τρόπους της ανοιχτόκαρδης αγάπης, αλλά και με τους όρους της ανοιχτόμυαλης ανάγνωσης, στηριγμένης στις μεθόδους και τα πορίσματα της επιστήμης, μόνο να μας ωφελήσει μπορεί. Και να μας τέρψει.
Με τον ανά χείρας τόμο, αφιερωμένο στην εξαιρετική γλωσσική δημιουργικότητα της ποίησης, πρωτίστως της δημοτικής, ξεκινάει το ταξίδι της η σειρά: “Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι”. Όταν ολοκληρωθεί, θα έχουν διερευνηθεί περί τα είκοσι θέματα. Με την ανώνυμη ελληνική ποίηση πάντα στο κέντρο, αλλά με πυκνές επισκέψεις στην επώνυμη σε όλες τις φάσεις της, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, καθώς και στην ανώνυμη γειτονικών μας λαών. Συντροφοδότης ο κόσμος των παραδόσεων, των παραμυθιών και των παροιμιών, αλλά και της αρχαίας μυθολογίας.
Να πω ιστορίες, αυτό θέλω: την ιστορία μιας λέξης (όπως ή λέξη αγαπώ και η μεταβολή της από ρήμα σε ουσιαστικό: η αγαπώ / ο αγαπώς), ενός μοτίβου (και το μουστάκι του έστριφτε…), ενός λογοτεχνικού τεχνάσματος (λ.χ. οι αδύνατες ευχές), συμβόλων που υπηρετήθηκαν συστηματικά από την ανώνυμη ποίηση (το μαντίλι, η ελιά σαν σημάδι του σώματος, ο αριθμός εννιά), ενός πάθους (το ενεπίγνωστο οιδιπόδειο στα δημοτικά), ενός τραγουδιού (“Κόκκιν’ αχείλι φίλησα”, “Η μάνα η φόνισσα” ή “Ο γυρισμός του ξενιτεμένου”) ή μιας κατηγορίας τραγουδιών (της αγάπης, της ξενιτιάς ή των μοιρολογιών)· τέλος, την ιστορία της σχέσης ορισμένων ποιητών μας (η συγκεκριμένων ποιημάτων τους) με τη δημοτική ποίηση.
Και να πω τις ιστορίες αυτές περίπου κατά τον τρόπο των παραμυθιών: με κλαδιά και κλαδάκια να ξεφυτρώνουν σχεδόν ατιθάσευτα πάνω στον κορμό, και δίχως τον φόβο της επανάληψης. Αλλά και με την παράθεση όσο το δυνατόν περισσότερων ακέραιων τραγουδιών, ώστε να αναμοχλεύεται αποτελεσματικότερα η μνήμη του αναγνώστη. Και να φανερώνεται πλήρης στα μάτια του η ποιητική ωραιότητα. (Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου)

Περιεχόμενα

ΠΡΟΛΟΓΟΣ
– Το επίμονο θάμβος των δημοτικών τραγουδιών
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
– Τα νήματα της μνήμης
– Λίγες εκατοντάδες ή πολλές χιλιάδες;
– Αναμόρφωση και νοθεία
– Κρίνετε ίνα κριθήτε
– Ευτελή, χυδαία, αγυρτικά
– Τα της εκδόσεως
– Χειρόγραφα δώρα
– Της ευγνωμοσύνης
– Βιβλιογραφικός οδηγός
– Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: η Αγαπώ και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών
ΚΑΙ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΛΟΓΙΑ ΄ΝΑΙ
ΤΟ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟ ΓΛΩΣΣΙΚΟ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ
– Το -θεν που… δεν
– Το νόημα των παρεκκλίσεων
– Πειράγματα λέξεων, πειράματα εικόνων
– Ρήματα άπαξ, ονόματα άπαξ
– Στον κόσμο των μοιρολογιών
– Η βέργα και το καλάμι
– Ποθών, ποθούμενος και ποθητός
– Οι ανάγκες της έκφρασης
– Το φύλο και η γλώσσα
– Το νόημα των ήχων
– Παρηχητικές δεισιδαιμονίες
– Σύμφωνα και φωνήεντα
– Η έγνοια του εννιά
– Ανορθόδοξες γενικές
– Η θάλασσα, της θαλάσσου
– Από το ανώνυμο στο προσωπικό
– Στάση Λιβιδώ
– Λοξοδρομίες και αλλόγυροι
– Ένας συγκριτικός σαν υπερθετικός
– Ξανά – μανά
ΤΑ ΡΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΓΑΠΗΣ
– Το πάθος των συνθέτων
– Εδώδιμα πολυσύνθετα
– Το νομισματοκοπείο των συνθέτων
– Πολυσύνθετοι καβγάδες
– Και οι άγιοι έχουν οργή
– Ο Αλκαίος, η Σαπφώ και η λεξιπλασία
– Ησιόδεια και ομηρικά παίγνια
– Ο κόσμος των επιθέτων
– Ερωτογραφική παραγωγικότητα
– Από την ιστορία ενός τραγουδιού
– Βάτους κι αγκάθια πάτησα
– Ο αγαπώς και η αγαπώ
– Η αγαπώ στα λεξικά
– Χρήσις αρχαιότατη
– Ουσιαστικοποιός δύναμις
Σημειώσεις
Ευρετήρια
Ονόματα
Όροι και λέξεις
Τίτλοι λογοτεχνικών έργων, βιβλίων, ποιημάτων, τραγουδιών, εφημερίδων και περιοδικών