Μέσα στον Μάιο αναμένεται να κατατεθεί με τη μορφή νομοσχεδίου το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό (ΕΣΔΔ), μετά από πολύμηνη καθυστέρηση.
Υπενθυμίζεται ότι το σχέδιο για το δημογραφικό είχε παρουσιαστεί  στις 30 Σεπτεμβρίου του 2024 στο υπουργικό συμβούλιο, από την τότε υπουργό Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Σοφία Ζαχαράκη. Όπως είχε ανακοινωθεί, το ΕΣΔΔ ήταν προϊόν ευρείας διαβούλευσης,  στην οποία συμμετείχαν  «εκπρόσωποι όλων των Υπουργείων, στελέχη της Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΕΝΠΕ και ΚΕΔΕ), επαγγελματικοί φορείς, ΜΚΟ, κόμματα, εταιρείες, εκπρόσωποι κοινωνικών ομάδων και πολίτες».

Μολονότι το ΕΣΔΔ εμφανίστηκε ως έτοιμο, μάλιστα περιλάμβανε αξιολογημένα και κοστολογημένα μέτρα συνολικού ύψους 20 δις ευρώ σε βάθος δεκαετίας,  παρέμεινε για σχεδόν οχτώ μήνες στα συρτάρια του υπουργείου. Τώρα αναλαμβάνει να τρέξει τις διαδικασίες για την κατάθεση του σχεδίου και την υλοποίησή του η νέα υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας Δόμνα Μιχαηλίδου.

Στο σχέδιο περιλαμβάνονται 100 δράσεις για το δημογραφικό, σε πέντε άξονες: Ενίσχυση Γεννήσεων – Στήριξη Οικογένειας – Ενίσχυση Απασχόλησης – Διαχείριση της Μακροζωίας – Γήρανσης = Τοπική Ανάπτυξη – Προώθηση Καινοτομίας – Ενημέρωση – Ευαισθητοποίηση – Έρευνα.

Επίδομα γέννησης ή κίνητρα εργασίας;

Κάποια μέτρα ήδη εφαρμόζονται, όπως το επίδομα γέννησης, το οποίο αν και διπλασιάστηκε δεν φάνηκε να αποδίδει τα αναμενόμενα. Η Ελλάδα εξακολουθεί να σπάει ρεκόρ  στη μείωση των γεννήσεων σε απόλυτα νούμερα, ενώ ο ρυθμός μείωσης σε ποσοστά ειναι σημαντικά υψηλότερος του ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Άλλα μέτρα που περιλαμβάνονται στο σχέδιο δράσης για το δημογραφικό δεν έχουν καν νομοθετηθεί. Ανάμεσά τους η πολυαναμενόμενη αύξηση του επιδόματος παιδιού ή τα μέτρα για αύξηση της απασχόλησης για στοχευμένες ομάδες του πληθυσμού, όπως οι γυναίκες και οι νέοι άνω των 30 ετών. Ειδικά οι τελευταίοι, είναι και η ομάδα που ενώ θεωρητικά βρίσκεται στην πλέον παραγωγική ηλικία, η συμμετοχή της στο εργατικό δυναμικό βαίνει συγκριτικά μειούμενη.

Ενδεικτική είναι η έρευνα του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών (ΚΕΠΕ) για τη μείωση των θέσεων εργασίας για τις ηλικιακές κατηγορίες 30-40 ετών, την οποία επανέφερε στην επικαιρότητα ο πρόεδρός του Παναγιώτης Λιαργκόβας. Όπως δήλωσε  το φαινόμενο αυτό οφείλεται μεν στη γήρανση του πληθυσμού αλλά και στο γεγονός ότι οι σημερινοί 30ρηδες είναι η γενιά που βίωσε στην εφηβεία της την κρίση και πολλοί επέλεξαν να φύγουν στο εξωτερικό.

Έρευνα ΚΕΦΙΜ

Πρόσφατη έρευνα γνώμης του Πάνελ Οικονομολόγων, του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών (ΚΕΦΙΜ), καταλήγει σχεδόν ομόφωνα στο συμπέρασμα ότι οι επιδοματικές πολιτικές δεν αρκούν για να δώσουν λύση στο πρόβλημα της υπογεννητικότητας.

Στο πάνελ συμμετέχουν 19 Έλληνες επιφανείς οικονομολόγοι, ακαδημαϊκοί σε πανεπιστήμια της Ελλάδας και του εξωτερικού αλλά και εκπρόσωποι των θεσμών και της αγοράς (Ένωση Ελληνικών Τραπεζών, ΚΕΠΕ).

Τα μέλη του ΚΕΦΙΜ κλήθηκαν να απαντήσουν κατά πόσο συμφωνούν με την εξής θέση: Για την αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας, πρέπει να δοθεί έμφαση στις υποδομές και τις πολιτικές (πχ. ενίσχυση βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών, ευέλικτης εργασίας, προγραμμάτων νταντάδων στο σπίτι) έναντι των άμεσων επιδοματικών παρεμβάσεων.

Σε μια κλίμακα από το μηδέν ως το πέντε, όπου το μηδέν δείχνει απόλυτη διαφωνία και το πέντε απόλυτη διαφωνία, η συντριπτική πλειοψηφία των συμμετεχόντων (95%) κινήθηκε στο ανώτερο και ανώτατο στάδιο της κλίμακας. Το 63% συμφωνεί απόλυτα ότι για την καταπολέμηση της υπογεννητικότητας προέχει η δημιουργία υποδομών και οι στοχευμένες πολιτικές και το 32% συμφωνεί πολύ.

Έμφαση στις φτωχές οικογένειες

Μόνο ένας, ο καθηγητής Στέλιος Περράκης από το Concordia University, δήλωσε ότι συμφωνεί μετρίως (3 στα 5), με την αιτιολόγηση ότι η απάντηση εξαρτάται επίπεδο εισοδήματος της οικογένειας. Συμπλήρωσε ότι η υποστήριξη του εισοδήματος είναι απαραίτητη σε φτωχές οικογένειες με παιδιά, ενώ οι υποδομές είναι χρήσιμες ως κίνητρο για την απόκτηση παιδιών.

Ο καθηγητής Γιώργος Πάνας, από το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης τάχθηκε υπέρ ενός «μικτού μοντέλου», που θα συνδυάζει την άμεση οικονομική ενίσχυση με την παράλληλη ανάπτυξη υποδομών και πολιτικών στήριξης της οικογένειας.

«Για παράδειγμα, ένα στοχευμένο επίδομα γέννησης για τα πρώτα κρίσιμα χρόνια του παιδιού, σε συνδυασμό με μακροπρόθεσμες πολιτικές για παιδικούς σταθμούς και ευέλικτη εργασία, μπορεί να συμβάλει καλύτερα στην αντιμετώπιση της υπογεννητικότητας», δηλώνει χαρακτηριστικά.   Σε μια ολοκληρωμένη πολιτική για το δημογραφικό, πρέπει να συνδυάζονται μέτρα όπως τα παραπάνω, με θεσμούς και υποδομές για τη γήρανση και τη φροντίδα του γενικού πληθυσμού στην Ελλάδα, τονίζει ο πανεπιστημιακός.

Τέλος, η Μιράντα Ξαφά, μέλος του ΚΕΦΙΜ έδωσε έμφαση στην αύξηση της συμμετοχής των γυναικών στην αγορά εργασίας, ως μέτρο ανάσχεσης των αρνητικών επιπτώσεων της δημογραφικής συρρίκνωσης στον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.  Για το λόγο αυτό προκρίνει απολύτως τη δημιουργία βρεφονηπιακών και παιδικών σταθμών και τη δυνατότητα ευέλικτης εργασίας έναντι των επιδομάτων