Το δέρμα δεν είναι το μοναδικό όργανο του ανθρώπινου σώματος που χρειάζεται προστασία από την υπεριώδη ακτινοβολία (UV) του ηλίου. Τα μάτια είναι εξίσου ευάλωτα στις επιδράσεις της, ειδικά κατά τις υπαίθριες δραστηριότητες χωρίς καπέλο και προστατευτικά γυαλιά ηλίου.
Οι δραστηριότητες αυτές είναι πολύ συνηθισμένες, κυρίως όταν είναι ψυχαγωγικές. Λίγοι, π.χ., παίζουν ρακέτες φορώντας γυαλιά ηλίου και ακόμα λιγότεροι παίζουν μπιτς βόλει ή φρίσμπι με καπέλο και γυαλιά. Ωστόσο η έκθεση των ματιών στον ήλιο χωρίς προστασία μπορεί να έχει ως συνέπεια την φωτοκερατίτιδα, μία εξαιρετικά επώδυνη κατάσταση που μπορεί να προκαλέσει μέχρι και απώλεια της όρασης. Η φωτοκερατίτιδα είναι ουσιαστικά ηλιακό έγκαυμα στην επιφάνεια των ματιών, που συνήθως εκδηλώνεται αμφοτερόπλευρα (και στα δύο μάτια).
«Η υπεριώδης ακτινοβολία εισέρχεται στα μάτια από πολλές κατευθύνσεις, καθώς αντανακλάται στις λείες επιφάνειες γύρω μας (π.χ. στην άμμο, στο νερό της θάλασσας, στα γυάλινα κτήρια κ.λπ.). Η συνέπεια είναι να προκαλεί βλάβες στα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδή χιτώνα, αλλά και στον επιπεφυκότα που καλύπτει το πρόσθιο τμήμα του οφθαλμικού βολβού και το εσωτερικό των βλεφάρων», αναφέρει ο δρ Αναστάσιος-Ι. Κανελλόπουλος, MD, Xειρουργός-Oφθαλμίατρος, ιδρυτής και επιστημονικός διευθυντής του Ινστιτούτου Οφθαλμολογίας LaserVision, Kαθηγητής Οφθαλμολογίας του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης.
Οι βλάβες στα επιθηλιακά κύτταρα του κερατοειδούς εκθέτουν τα υποκείμενα νεύρα του, με συνέπεια να αναπτύσσει ο πάσχων έντονο πόνο και άλλα συμπτώματα. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι ήπιας έως σοβαρής βαρύτητας και να εκδηλωθούν σύντομα μετά την έκθεση ή όψιμα (με καθυστέρηση). Υπολογίζεται ότι χρειάζονται 30 λεπτά έως 12 ώρες για να αναπτύξει ο ασθενής ενοχλήματα όπως:
- Πόνο, συνήθως και στα δύο μάτια
- Κοκκίνισμα των ματιών και των βλεφάρων
- Μειωμένη όραση
- Δακρύρροια (τα μάτια δακρύζουν πολύ)
- Αίσθηση ότι έχει μπει άμμος στα μάτια
- Οίδημα (πρήξιμο) των βλεφάρων
- Φωτοφοβία (πολύ μεγάλη ευαισθησία στο φως)
- Πονοκέφαλο
Σε σπάνιες περιπτώσεις οι ασθενείς αναπτύσσουν αλλαγές στην αντίληψη των χρωμάτων και απώλεια της όρασης, η οποία ευτυχώς είναι παροδική. Μπορεί επίσης να παρουσιάσουν ερύθημα (κοκκίνισμα) του προσώπου.
«Όσο περισσότερο διαρκεί η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου χωρίς προστασία των ματιών, τόσο πιο σοβαρά μπορεί να είναι τα συμπτώματα της φωτοκερατίτιδας. Εάν ένας ασθενής αναπτύξει έντονο πόνο, πολύ κόκκινα μάτια ή αλλαγές στην όρασή του, πρέπει να φύγει αμέσως από τον ήλιο και να συμβουλευθεί επειγόντως τον οφθαλμίατρό του», τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος.
Όπως όλα τα ηλιακά εγκαύματα, έτσι και η φωτοκερατίτιδα υποχωρεί σύντομα με τη λήψη ορισμένων βασικών μέτρων. Το επιθήλιο του κερατοειδούς επουλώνεται συνήθως μόνο του μέσα σε 24 έως 72 ώρες, εφόσον ο πάσχων μείνει σε εσωτερικό, σκοτεινό χώρο, χωρίς καμία έκθεση στην UV. Για να καταπραΰνει τα συμπτώματά του, όμως, ο ασθενής μπορεί να χρειασθεί υποστηρικτική αγωγή, όπως τεχνητά δάκρυα, αναλγητικά (παυσίπονα) φάρμακα από το στόμα και τοπική αντιβιοτική αγωγή.
Δεν πρέπει όμως να καλύψει τα μάτια του, διότι κάτι τέτοιο μπορεί να επιβραδύνει την επούλωση του κερατοειδούς, προειδοποιεί ο καθηγητής. Πρέπει επίσης να αποφεύγει το τρίψιμο των ματιών και να τοποθετεί δροσερά επιθέματα (κομπρέσες) στα κλειστά βλέφαρά του.
Αν ο ασθενής είναι χρήστης φακών επαφής, πρέπει να τους αποφύγει έως ότου επουλωθούν πλήρως οι βλάβες στον κερατοειδή του και υποχωρήσουν εντελώς τα συμπτώματά του.
Μετά από μία ή δύο ημέρες από την αρχική διάγνωση της φωτοκερατίτιδας, θα χρειαστεί νέα επικοινωνία με τον οφθαλμίατρο για να ενημερωθεί για την πρόοδο των συμπτωμάτων. Ο οφθαλμίατρος πρέπει να ενημερώνεται αμέσως για κάθε νέο σύμπτωμα ή επιδείνωση του πόνου που μπορεί να παρουσιαστεί.
Η φωτοκερατίτιδα τυπικά δεν αφήνει μόνιμα προβλήματα στα μάτια. Είναι όμως καλά γνωστό ότι η έκθεση των ματιών στην υπεριώδη ακτινοβολία χωρίς προφυλάξεις μπορεί μακροπρόθεσμα να οδηγήσει σε παθολογίες που κυμαίνονται από πτερύγιο και ερύθημα έως καρκίνο στα βλέφαρα ή ακόμα και στον αμφιβληστροειδή χιτώνα των ματιών (μελάνωμα αμφιβληστροειδή).
Γι’ αυτό τον λόγο είναι απαραίτητο να φοράμε πάντοτε προστατευτικά γυαλιά ηλίου όταν βρισκόμαστε σε υπαίθριους χώρους, τονίζει ο κ. Κανελλόπουλος. Αυτά πρέπει να τα προμηθευόμαστε από καταστήματα οπτικών, όπου θα ενημερωνόμαστε και για την προστασία που παρέχουν (πρέπει να είναι 100% εναντίον της UVA και της UVB). Πρέπει επίσης να είναι μεγάλα, ώστε να καλύπτουν και περιμετρικά τα μάτια, προστατεύοντάς τα και από την αντανακλώμενη υπεριώδη ακτινοβολία.
Βεβαιωθείτε επίσης ότι και τα παιδιά σας θα φορούν συνεχώς καπέλο και γυαλιά ηλίου στους υπαίθριους χώρους, παρότι πολλά δυσανασχετούν. Τα μάτια τους είναι εξαιρετικά ευάλωτα στην UV, διότι τείνουν να έχουν πιο μεγάλες κόρες οπότε διέρχεται περισσότερο φως και ο κρυσταλλοειδής φακός τους είναι πιο διαφανής απ’ ό,τι των ενηλίκων, επομένως δεν απορροφά αρκετή UV.
«Τα καλά νέα με τη φωτοκερατίτιδα είναι ότι σχεδόν πάντοτε αποτελεί παροδική κατάσταση, με τα συμπτώματα να υποχωρούν συνήθως μέσα σε 1-2 μέρες. Μπορούν επίσης να καταπραϋνθούν με απλά μέτρα. Ωστόσο ο ασθενής πρέπει να αποφύγει την έκθεση στον ήλιο έως ότου αναρρώσει και, φυσικά, να μην την επαναλάβει χωρίς καπέλο και γυαλιά ηλίου. Και αυτό, διότι το ηλιακό φως μαζί με ορισμένους άλλους παράγοντες (κάπνισμα, κακή διατροφή, κληρονομικότητα) μακροπρόθεσμα είναι κύριος λόγος απώλειας της όρασης στην τρίτη ηλικία λόγω άλλων σοβαρών οφθαλμοπαθειών, όπως η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας», καταλήγει ο κ. Κανελλόπουλος.
