Στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος «ERASMUS+/Δράση ΚΑ1» και κατά το χρονικό διάστημα από 31 Μαρτίου έως και 06 Απριλίου 2019, οι καθηγήτριες του Μουσικού Σχολείου Αγρινίου, Σταυρούλα Αλεξάκη, ΠΕ06 (Αγγλικής Φιλολογίας) και Ειρήνη Μαμασούλα, ΠΕ79.01 (Μουσικός) συμμετείχαμε σε επταήμερη εκπαιδευτική επιμόρφωση στο Ελσίνκι της Φινλανδίας, που υλοποιήθηκε από τον εκπαιδευτικό οργανισμό English Matters.

Η Βασική Δράση 1/ΚΑ1 του Erasmus+ αφορά στη μαθησιακή κινητικότητα προσωπικού σχολικής εκπαίδευσης και προσφέρει την ευκαιρία σε εκπαιδευτικούς Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης να βιώσουν μια μαθησιακή εμπειρία σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Οι συμμετέχοντες μέσω των προσφερόμενων δραστηριοτήτων έχουν τη δυνατότητα να βελτιώσουν γλωσσικές και εκπαιδευτικές γνώσεις και δεξιότητες, να έρθουν σε επαφή με μια νέα κουλτούρα, να επεκτείνουν τις πολιτιστικές τους εμπειρίες και να καλλιεργήσουν το αίσθημα της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Η επιμορφωτική επίσκεψη στο Ελσίνκι ήταν η τρίτη από τις συνολικά τέσσερις κινητικότητες που υλοποιεί το Μουσικό Σχολείο Αγρινίου κατά το σχολικό έτος 2018 – 2019.

Οι εκπαιδευτικοί του Μουσικού Σχολείου παρακολούθησαμε την επιμόρφωση με τίτλο «Structured Educational Visit to Schools / Institutes & Training Seminars in Finland» στην οποία συμμετείχαν 120 συνάδελφοι εκπαιδευτικοί από την Ελλάδα (Αθήνα, Βόλος, Θεσσαλονίκη, Καλαμάτα), τη Βουλγαρία, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κροατία, τη Λετονία, την Ουγγαρία, τη Σλοβακία, την Πολωνία και την Πορτογαλία. Το πρόγραμμα περιελάμβανε σεμινάρια φινλανδικής ιστορίας, ενημέρωση από στελέχη της εκπαίδευσης για το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα, επισκέψεις σε πολλά διαφορετικού τύπου σχολεία, περιήγηση σε σχολικές εγκαταστάσεις, παρακολούθηση μαθημάτων σε σχολικές τάξεις, συναντήσεις και συνομιλίες με μαθητές, καθηγητές και μέλη της διεύθυνσης, παρουσίαση καινοτόμων πρακτικών διδασκαλίας, αλλά και συνεργασία εκπαιδευτικών για την πραγματοποίηση μιας τελικής παρουσίασης. Παράλληλα, την επταήμερη επιμόρφωση πλαισίωσαν περιηγήσεις στο ιστορικό κέντρο του Ελσίνκι, στο Τάμπερε (160 χλμ βόρεια του Ελσίνκι) και στο Ταλίν (στις ακτές του Κόλπου της Φινλανδίας, σε απόσταση 80 χλμ. νότια του Ελσίνκι), την πρωτεύουσα της γειτονικής Εσθονίας με την οποία η Φινλανδία είχε διαχρονικά πολλούς δεσμούς (πολιτικούς, πολιτιστικούς, ιστορικούς, θρησκευτικούς, γλωσσικούς, εμπορικούς). Αυτές οι επισκέψεις σε αξιοσημείωτα και από ιστορικής άποψης ενδιαφέροντα σημεία εντάχθηκαν στις δραστηριότητες με σκοπό την καλύτερη κατανόηση της κουλτούρας της χώρας υποδοχής και των ιστορικο-υλικών συνθηκών που τη διαμόρφωσαν.

Πιο συγκεκριμένα:

Κυριακή, 31.03.2019: Σε ατμόσφαιρα ιδιαίτερα φιλόξενη πραγματοποιήθηκε θερμή υποδοχή όλων των συμμετεχόντων. Χαιρετισμοί, συστάσεις, ανταλλαγή πληροφοριών για την πόλη προέλευσης του κάθε εκπαιδευτικού, ερωτήσεις και απαντήσεις πάνω σε θέματα καθημερινότητας, εκπαίδευσης και πολιτικής για τη χώρα καταγωγής του καθενός.

Τα σεμινάρια της πρώτης ημέρας αποτέλεσαν μια εισαγωγή αφενός στους προσανατολισμούς της επιμόρφωσης και αφετέρου στην ιστορία της Φινλανδίας και της κοινωνίας της. Στη συνέχεια οι εκπαιδευτικοί χωριστήκαμε σε ομάδες και μας δόθηκε το πρόγραμμα που θα ακολουθούσαμε για κάθε μία από τις ημέρες της επιμόρφωσης.

Δευτέρα, 01.04.2019: Νωρίς το πρωί ξενάγηση στο ιστορικό κέντρο του Ελσίνκι με αφετηρία την Πλατεία της Συγκλήτου, τον Καθεδρικό Ναό του Ελσίνκι και το άγαλμα του Αλεξάνδρου ΙΙ. Δημαρχείο, λιμάνι, Καθεδρικός Ναός Uspenski(Ορθόδοξος ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου), Κεντρική Βιβλιοθήκη Oodi (Ωδή), το Κέντρο Μουσικής του Ελσίνκι (που στεγάζει εκτός από την Ακαδημία Sibelius και 2 ορχήστρες: τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Ελσίνκι και τη Συμφωνική Ορχήστρα του Φινλανδικού Ραδιοφώνου),  Φινλανδικό Κοινοβούλιο. 

Δόθηκαν πολύ σημαντικές πληροφορίες για τη Φινλανδική νοοτροπία και τον τρόπο που ο Φινλανδικός λαός αντιμετώπισε τις αντιξοότητες που προέκυψαν στο πέρασμα των αιώνων εξαιτίας του εξαιρετικά αφιλόξενου τόπου όπου διαβιοί (6 μήνες με πολύ κρύο και σκοτάδι, λίγες πλουτοπαραγωγικές πηγές προς εκμετάλλευση), αλλά και εξαιτίας ιστορικών παραμέτρων (γείτονες με επεκτατικές τάσεις, κατοχή, εμφύλιος πόλεμος).

Στη συνέχεια, σε αμφιθέατρο του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι πραγματοποιήθηκε σεμινάριο με θέμα το φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα και εισηγήτρια την κα Άννα Νόλβι, Λέκτορα στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών Laurea. Αυτή η θεωρητική εισαγωγή στο Φινλανδικό Εκπαιδευτικό Σύστημα υπήρξε διεξοδική και διαφωτιστική και μας παρείχε σημαντικές πληροφορίες για το πως έφτασε το εκπαιδευτικό σύστημα της συγκεκριμένης χώρας να θεωρείται ίσως το πιο επιτυχημένο στον κόσμο.

Εργασία, Δικαιοσύνη, Μόρφωση & Ειρήνη αποτελούν τους βασικούς πυλώνες πάνω στους οποίους στήριξαν και στηρίζουν οι Φινλανδοί τις προσπάθειές τους για αξιοπρεπή διαβίωση και πρόσβαση στις ίσες ευκαιρίες για όλους. Και το πιο σημαντικό από όλα: Sisu – η ανθεκτικότητα μπροστά στις αντιξοότητες, η επιμονή, τα «κότσια».

Τρίτη 02.04.2019, Τετάρτη 03.04.2019: Πραγματοποιήθηκαν εκπαιδευτικές επισκέψεις σε σχολεία της περιοχής Espooπου διοικητικά ανήκει στην ευρύτερη μητροπολιτική περιοχή του Ελσίνκι. Πιο συγκεκριμένα την Τρίτη επισκεφθήκαμε το Pohjois – Tapiolan koulu ja lukio και την Τετάρτη το Kalajärven koulu.

Διαφορετικά σχολεία, η ίδια, όμως, προσέγγιση. Κάποιες πολύ βασικές, αλλά ουσιαστικές αρχές που αξίζει ν’ αναφερθούν: «Less is more» (κοινώς, μη «βομβαρδίζετε» τα παιδιά με ένα σωρό πράγματα ταυτόχρονα, μην τα φορτώνετε με πάρα πολλά, με λιγότερα πράγματα μπορούμε να πετύχουμε καλύτερα αποτελέσματα), «Δώσε στον καθένα αυτό που χρειάζεται», εμπιστοσύνη, χαλαρή ατμόσφαιρα, βιωματική προσέγγιση στην μάθηση, το κίνητρο για μάθηση να πηγάζει από μέσα μας.

Οι Φινλανδοί συνάδελφοι – ευγενικοί, σοβαροί, υπεύθυνοι και επιτελεστικοί ως προς το ρόλο τους –  υποδέχθηκαν και ξενάγησαν τις αποστολές στα σχολεία τους (αίθουσες εξοπλισμένες, ζεστές, άνετες, κλειστά γυμναστήρια, βιβλιοθήκες, διάδρομοι – όλοι οι χώροι φιλόξενοι για τους μαθητές που κυκλοφορούν παντού χωρίς παπούτσια και κάθονται κατάχαμα για να κάνουν τις εργασίες τους ή ξαπλώνουν για να διαβάσουν το βιβλίο τους).

Πρόσκληση για μεσημεριανό στην τραπεζαρία όπου γευματίζουν δωρεάν όλοι οι μαθητές. Ανεπιτήδευτο, υγιεινό φαγητό, κάτι ανάλογο με αυτό που θα έτρωγαν σπίτι: ψαρόσουπα ή ψαροκροκέτες (άλλωστε το ψάρι βρίσκεται σε αφθονία), πατάτες, λαχανικά, γάλα, μαύρο πολύσπορο ψωμί (κυρίως από κριθάρι και σίκαλη). Σημασία δεν έχει το «φαίνεσθαι», αλλά η ουσία, και η ουσία είναι να μπορούν όλοι να έχουν πρόσβαση στα βασικά αγαθά, εκείνα που θα τους επιτρέψουν να χτίσουν μια καλή ζωή, να ζήσουν μια καλή ζωή: υγεία, παιδεία, εργασία.

Στη Φινλανδία 0ι μαθητές αρχίζουν το σχολείο στα 7 τους χρόνια, ρυθμίζουν το πρόγραμμα σπουδών τους μόνοι τους, αλλάζουν μαθήματα και πρόγραμμα 5  φορές κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους, δεν κουβαλάνε ασήκωτες τσάντες από και προς το σχολείο, δουλεύουν σε ομάδες, δεν αποστηθίζουν, δεν έχουν εργασίες για το σπίτι, δεν έχουν εξετάσεις.

Στη Φινλανδία δεν καλλιεργείται ο ανταγωνισμός. Η φιλοσοφία της εκπαίδευσης αφορά στην καλλιέργεια των κοινωνικών δεξιοτήτων – στον μη αποκλεισμό, στις ανθρωπιστικές αξίες, στην καλλιέργεια ατόμων με υπευθυνότητα και αρχές που θα προσφέρουν στο σύνολο.

Στη Φινλανδία δεν υπάρχουν ιδιωτικά σχολεία. Οι μαθητές δεν χρειάζεται να πληρώσουν για τα βιβλία, τα στυλό, τα τετράδια ή για οποιουδήποτε τύπου εκπαιδευτική στήριξη χρειαστούν. Τα τμήματα ένταξης και η παράλληλη στήριξη δεν είναι πολυτέλεια. Οι ώρες διδασκαλίας εβδομαδιαίως κυμαίνονται από 28 έως 32. Μπορεί κανείς να τελειώσει το Λύκειο σε 2 χρόνια, σε 3, ή σε 4. Όσοι το επιθυμούν και εργαστούν προς αυτήν την κατεύθυνση, φοιτούν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση δωρεάν.

Στη Φινλανδία δεν έχουν βρει κανέναν μαγικό τρόπο για να μην υπάρχουν κοινωνικά προβλήματα, ή bullying ή μαθητές με μαθησιακά ή άλλα προβλήματα ή άνθρωποι χωρίς άγχος ή κατάθλιψη. Αποφάσισαν, όμως, ότι όλα αυτά θα προσπαθήσουν να τα αντιμετωπίσουν. Αποφάσισαν ότι η «κοινότητα», δουλεύοντας με κοινό στόχο, μπορεί να βοηθήσει στην βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης για όλα τα μέλη που την αποτελούν.

Στη Φινλανδία υπάρχει ασφάλεια. Οι μαθητές από πολύ μικρή ηλικία μαθαίνουν να αυτενεργούν, να ανεβαίνουν μόνοι στο λεωφορείο και να πηγαίνουν μόνοι στο σχολείο, να διασχίζουν ένα δασύλλιο αν χρειαστεί (οι πόλεις είναι αραιοκατοικημένες και το σχολείο δεν είναι απαραίτητα κοντά στο σπίτι) και να επιστρέφουν με ασφάλεια στο σπίτι. Η «κοινότητα» αναγνωρίζει ότι τα παιδιά είναι όλων και φροντίζει ώστε να μην κινδυνεύουν. Στη Φινλανδία δεν υπάρχουν κάγκελα γύρω από τα σχολεία. Και το περιβάλλον ή οι συνθήκες δεν αποτελούν εμπόδιο για να βγει κανείς έξω στο διάλειμμα ή ακόμα και για να γίνει το μάθημα στο ύπαιθρο. Απλά προηγείται η κατάλληλη προετοιμασία.

Στη Φινλανδία οι εκπαιδευτικοί απολαμβάνουν την εκτίμηση του ευρύτερου κοινωνικού συνόλου. Μπαίνουν σε τάξεις όπου ο καθένας γνωρίζει πολύ καλά το λόγο για τον οποίο βρίσκεται εκεί και διευκολύνουν τους μαθητές στη διαδικασία της ανακάλυψης της γνώσης. Στα σχολεία καλλιεργείται ο σεβασμός στους άλλους, η αποδοχή της διαφορετικότητας, η ανάληψη πρωτοβουλιών, η ευγένεια.

Πέμπτη 04.04.2019: Πολύ πρωινό ξύπνημα και συνάντηση στην πλατεία Rautatientori (δίπλα στον Κεντρικό Σιδηροδρομικό Σταθμό του Ελσίνκι) κάτω από το εξεταστικό βλέμμα του Aleksis Kivi («πατέρα» της Φινλανδικής Λογοτεχνίας) για να καλυφθούν τα 150 χιλιόμετρα για το Valkeakoski. Σκοπός η επίσκεψη σε σχολείο της περιφέρειας, πολύ έξω από την πρωτεύουσα, για να διαπιστώσουμε ότι η παρεχόμενη εκπαίδευση είναι παντού η ίδια.

Πρώτη στάση στο Κέντρο Εκπαίδευσης Ενηλίκων της μικρής αυτής επαρχιακής πόλης των 20,000 περίπου κατοίκων. Διάλεξη σε σχέση με τη φιλοσοφία του κέντρου εκπαίδευσης ενηλίκων, τον τρόπο λειτουργίας του, τους σκοπούς του, αλλά και του ρόλου που επιτελεί στην κοινότητα. Η διά βίου μάθηση δεν είναι μια αφηρημένη έννοια και δεν σχετίζεται με το πόσο ανταγωνιστικοί πρέπει να είμαστε σε όλες τις ηλικίες μην τυχόν και οι δεξιότητές μας δεν ανταποκρίνονται στις ανάγκες της αγοράς εργασίας, αλλά με το πόσο μεγάλη ανάγκη υπάρχει σε κάθε άνθρωπο να εξελίσσεται προσωπικά και να ανήκει σε μια ευρύτερη ομάδα ή κοινότητα και να δίνει και μέσα απ’ αυτό νόημα στην καθημερινότητά του.

Δεύτερη στάση στο Valkeakosken Tietotien lukio. Λειτουργικές κτιριακές εγκαταστάσεις, υπολογιστής και projector σε κάθε αίθουσα διδασκαλίας, εξοπλισμένα εργαστήρια τεχνολογίας και φυσικών επιστημών, δυνατότητα χρήσης ηλεκτρονικών μέσων από τους μαθητές, κλειστός χώρος άθλησης, αίθουσα μουσικής, αίθουσα ηχογράφησης, σεβασμός όλης της σχολικής κοινότητας στο μάθημα. Με το πέρας των διαλέξεων του διευθυντικού προσωπικού, επίσκεψη σε αίθουσες διδασκαλίας και γεύμα στο χώρο όπου σιτίζονται οι μαθητές.

Αναχώρηση για το Τάμπερε, ξενάγηση στo «Μάντσεστερ» της Φινλανδίας και περιήγηση στο ιστορικό κέντρο. Σημείο αναφοράς η βιβλιοθήκη της πόλης.

Παρασκευή 05.04.2019 και Σάββατο 06.04.2019: Επίσκεψη στο Ταλίν της Εσθονίας με το Finlandia. Πλήθος Φινλανδών και Εσθονών κάνουν τη διαδρομή με το πλοίο σε τακτική βάση κι αυτή η Παρασκευή δεν αποτελεί εξαίρεση. Ξενάγηση στο ιστορικό κέντρο και μύηση, μεταξύ άλλων, στον κοινό τόπο – γλωσσικό, θρησκευτικό, πολιτιστικό, ιστορικό, εμπορικό, οικονομικό – με τη Φινλανδία.

Διακρατική συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών για την παραγωγή παρουσίασης, ανταλλαγή απόψεων και αξιολογήσεων για ευρωπαϊκά εκπαιδευτικά θέματα και προτάσεις για μελλοντικές συνεργασίες. Πολύ μεγάλο ενδιαφέρον είχε η επαφή μας με εκπαιδευτικούς διαφόρων ειδικοτήτων από διαφορετικές χώρες καθώς μας δόθηκε η ευκαιρία να συζητήσουμε για τη δομή διαφορετικών Ευρωπαϊκών εκπαιδευτικών συστημάτων και να εντοπίσουμε ομοιότητες και διαφορές. Πολλοί, δε, από αυτούς τους συναδέλφους εξέφρασαν μεγάλο ενδιαφέρον για μελλοντική συνεργασία των σχολείων τους με το Μουσικό Σχολείο Αγρινίου.

Για την εργασία που μας ανατέθηκε να παρουσιάσουμε, φροντίσαμε ώστε η ομάδα μας να είναι πολυσυλλεκτική ως προς τις χώρες καταγωγής των συμμετεχόντων, αλλά και το διδακτικό αντικείμενο: συνεργαστήκαμε με δύο Ισπανίδες συναδέλφους, καθηγήτριες Αγγλικής Γλώσσας, έναν Γερμανό συνάδελφο, καθηγητή Αγγλικής Γλώσσας & Μουσικής, και έναν Γάλλο συνάδελφο, μαθηματικό.

Το θέμα της εργασίας, καθορισμένο από την 1^η συνάντηση, ήταν κοινό για όλες τις ομάδες (που έπρεπε να απαρτίζονται από 3 – 5 άτομα) και αφορούσε στην παρουσίαση 3 σημείων:

Τι αποκομίσαμε από την επαφή μας με το Φινλανδικό εκπαιδευτικό σύστημα

Την πιο χαρακτηριστική «εικόνα» από την εμπειρία μας στις επισκέψεις μας

Την εφαρμογή της νεοαποκτηθείσας γνώσης στην εκπαιδευτική πράξη στη χώρα μας προς όφελος των μαθητών μας

Δουλέψαμε από την πρώτη μέρα έχοντας ως αφετερία τη λογική πάνω στην οποία ήταν δομημένο όλο το σεμινάριο, ότι δηλαδή θα πρέπει τα μέρη που θα επισκεφτούμε (τα 3 Field Projects: Εικόνες της Φινλανδικής κοινωνίας, Τάμπερε & Ταλίν) να τα αντιμετωπίσουμε ως το «εγχειρίδιο» για να αναπτύξουμε το δικό μας εκπαιδευτικό υλικό, με το οποίο θα εμπλουτίζαμε το προσωπικό μας Portfolio.

Συμπερασματικά:

Η εβδομάδα αυτή ήταν μια εμπειρία πολύ αξιόλογη αφού προσέφερε γνώση και καινούριες ιδέες, αλλά και τη δυνατότητα να μοιραστούμε τους προβληματισμούς μας με συναδέλφους, να βρούμε κοινά σημεία αναφοράς στη δουλειά μας και να εξερευνήσουμε τις πιθανότητες για μελλοντική συνεργασία.

Συνολικά, η συμμετοχή στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα Erasmus+ υπήρξε μία εξαιρετική εμπειρία που αξίζει να έχει κάθε εκπαιδευτικός. Η θεωρητική και βιωματική προσέγγιση ενός άλλου ευρωπαϊκού εκπαιδευτικού συστήματος και της καθημερινής σχολικής ζωής, η επαφή με καινοτόμες πρακτικές μάθησης, η συνεργασία και ανταλλαγή απόψεων ή εμπειριών με συναδέλφους άλλων ευρωπαϊκών χωρών συνέβαλαν στην επαγγελματική βελτίωση των συμμετεχόντων. Οι εκπαιδευτικοί προσέλαβαν επίσης ερεθίσματα αξιοποιήσιμα προς όφελος των μαθητών τους και από την εξοικείωση με την κουλτούρα και τον πολιτισμό των Φινλανδών ενώ παράλληλα βελτίωσαν τις δεξιότητές τους στην Αγγλική γλώσσα.

Από το Ελσίνκι κρατάμε την εικόνα μιας ιδιαίτερα ήρεμης, φιλικής, ανθρωποκεντρικής, λειτουργικής και προσβάσιμης μητρόπολης, χαρακτηριστικά που αντανακλώνται, άλλωστε, και σε πολλές άλλες πτυχές της κουλτούρας της χώρας – από τα σχολεία μέχρι τις δημόσιες βιβλιοθήκες.

Και από την επαφή μας με την Φινλανδική κουλτούρα φέρνουμε πίσω ως κοινό τόπο αυτό που είναι και δική μας πεποίθηση ότι, δηλαδή, οι χώροι όπου συντελείται η μάθηση πρέπει να αποτελούν δημόσιο αγαθό, να είναι προσβάσιμοι σε όλους, φιλόξενοι, όπως, άλλωστε, μας υπενθυμίζει και η επιγραφή στην Κεντρική Βιβλιοθήκη Oodi του Ελσίνκι:

Σταυρούλα Αλεξάκη, ΠΕ06 (Αγγλικής Φιλολογίας)

Ειρήνη Μαμασούλα, ΠΕ79.01 (Μουσικός)