Καρδιά και εγκέφαλος είναι ισχυρά συνδεδεμένα στον οργανισμό μας, όταν πρόκειται για την υγεία των δύο πιο κρίσιμων οργάνων του σώματός μας.

Βλάβη στην καρδιά και τα αιμοφόρα αγγεία αυξάνει τον κίνδυνο για εγκεφαλικό και άνοια, και αντίστροφα.

Ουσιαστικά, οποιαδήποτε παθολογική επιβάρυνση της καρδιάς συμβάλλει στην αύξηση του κινδύνου για εγκεφαλικό επεισόδιο.

Δεν είναι σπάνιο ένα εγκεφαλικό να αποτελεί την πρώτη -και συχνά δραματική- κλινική εκδήλωση ενός μέχρι εκείνη τη στιγμή μη ανιχνευμένου καρδιακού προβλήματος. Με τη σειρά του και το εγκεφαλικό μπορεί επίσης να ευθύνεται για καρδιακή βλάβη μέσω μιας σειράς νευρο-ορμονικών σημάτων.

Εξάλλου, τα καρδιαγγειακά επεισόδια είναι συχνά και αποτελούν την κύρια αιτία θανάτου ένα χρόνο μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Και ο λόγος είναι ότι τόσο οι καρδιακές παθήσεις όσο και τα εγκεφαλικά επεισόδια μοιράζονται κοινούς προδιαθεσικούς παράγοντες.

Τα παραπάνω επεσήμανε ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας (ΕΚΕ) και καθηγητής Καρδιολογίας στην Ιατρική Κρήτης Γεώργιος Κοχιαδάκης, σε συνέντευξη Τύπου με αφορμή το Συνέδριο Ομάδων Εργασίας της ΕΚΕ που πραγματοποιείται ως τις 17 Απριλίου στα Ιωάννινα.

Σύμφωνα με τον κ. Κοχιαδάκη, 10 είναι οι βασικοί παράγοντες κινδύνου:

• Αρτηριακή υπέρταση
• Συνυπάρχουσες καρδιαγγειακές παθήσεις
• Σακχαρώδης διαβήτης
• Κάπνισμα
• Παχυσαρκία
• Ανθυγιεινή διατροφή
• Έλλειψη τακτικής σωματική άσκησης
• Αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ
• Αυξημένη αναλογία απολιποπρωτεΐνης ApoB/ApoA1
• Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες.

Οι παράγοντες αυτοί προκαλούν μια σειρά από ειδικότερες παθήσεις που επιβαρύνουν την καρδιά και τα αγγεία δημιουργώντας νοσηρό έδαφος για τον κίνδυνο εμφράγματος ή εγκεφαλικού επεισοδίου.

Αρτηριακή πίεση. Πρόκειται για τον σημαντικότερο παράγοντα κινδύνου, τόσο για ισχαιμικό όσο και για αιμορραγικό εγκεφαλικό. Η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Υπέρτασης τοποθετεί το στόχο της συστολικής πίεσης μεταξύ 120–129 mmHg για τους περισσότερους ασθενείς ηλικίας άνω των 65 ετών και 130–139 mmHg για ασθενείς ηλικίας από 65 ετών και πάνω. Ωστόσο, ο σχετικός κίνδυνος εξαρτάται από ένα ευρύτερο φάσμα αλληλένδετων παραγόντων και συννοσηροτήτων. Επομένως οι στόχοι και η ενδεχόμενη θεραπεία θα πρέπει να αποφασίζονται στο πλαίσιο εξατομικευμένης ιατρικής συμβουλής και τακτικής αξιολόγησης. 

Κολπική μαρμαρυγή. Η καταγραφή αυτής της συχνής καρδιακής αρρυθμίας, με ότι αυτό συνεπάγεται στην εγγενή προδιάθεση της καρδιάς των πασχόντων να σχηματίζει θρόμβους με κίνδυνο αποκόλλησης και επακόλουθης εμβολής εγκεφαλικής αρτηρίας προκαλώντας ισχαιμικό εγκεφαλικό, υπαγορεύει συνήθως την ανάγκη χορήγησης αντιπηκτικών φαρμάκων σαν μέτρο πρόληψης. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου είναι υψηλότερος στη μόνιμη κολπική μαρμαρυγή παρά στην παροξυσμική (ριπές/επεισόδια αυτής) με το αποκαλούμενο «φορτίο» της αρρυθμίας να έχει προγνωστικό ρόλο. Πέρα από τις παραδοσιακές συσκευές αρρυθμιολογικής διάγνωσης (holter ρυθμού, εμφυτεύσιμα καταγραφικά), οι φορητές καταναλωτικές συσκευές (π.χ .smartwatch) ενέχουν σημαντικές δυνατότητες παρακολούθησης του καρδιακού ρυθμού. Αξίζει να σημειωθεί πως τα τελευταία χρόνια κερδίζουν όλο και περισσότερο έδαφος οι επεμβατικές θεραπείες της κολπικής μαρμαρυγής. Αυτές αποσκοπούν είτε στη μείωση -αν όχι εξάλειψη- της αρρυθμίας κυρίως μέσω της απομόνωσης των πνευμονικών φλεβών, είτε στη θρομβοπροφύλαξη μέσω της σύγκλεισης του ωτίου του αριστερού κόλπου (αποκλεισμός από την κυκλοφορία του ανατομικού σχηματισμού ο οποίος ευθύνεται για την πλειονότητα των θρόμβων). 

Χοληστερόλη. Η υψηλή χοληστερόλη αποτελεί ισχυρό παράγοντας κινδύνου τόσο για ισχαιμική καρδιακή νόσο όσο και για ισχαιμικό εγκεφαλικό επεισόδιο. Αυτά τα ευρήματα αφορούν τα κλασικά υπολιπιδαιμικά φάρμακα (στατίνες) αλλά και τους νεότερους αναστολείς της PCSK9. Επιπρόσθετα, εμφανίζουν πλειοτροπικές ευεργετικές δράσεις (μείωση της τοπικής φλεγμονής και σταθεροποίηση των ευάλωτων αθηρωματικών πλακών των αρτηριών) πέραν των υπολιπιδαιμικών τους ιδιοτήτων.

Αθηροσκληρωτική καρδιαγγειακή νόσος. Οι ασθενείς με γνωστή αθηροσκλήρωση (πχ νόσο καρωτίδων, λαγονίων ή στεφανιαία νόσο) διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο για εγκεφαλικό επεισόδιο. Η θεραπεία των καταστάσεων αυτών με αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα μειώνει τον κίνδυνο ισχαιμικών εγκεφαλικών.  H επιλογή της επεμβατικής θεραπεία για τη νόσο των καρωτίδων (ενδαρτηρεκτομή ή αγγειοπλαστική των καρωτίδων) αποτελεί μια επιπρόσθετη επιλογή στη σύγχρονη θεραπευτική φαρέτρα της πρόληψης του εγκεφαλικού.

Άλλες καρδιακές παθήσεις (π.χ. καρδιακή ανεπάρκεια, βαλβιδοπάθειες κλπ) απαιτούν επαρκή και συνεχή θεραπεία. Η δε ανεύρεση σπανιότερων καρδιακών παθήσεων οδηγεί σε στοχευμένες θεραπείες. Έτσι, η ανάδειξη μιας παραμένουσας ενδοκαρδιακής επικοινωνίας η οποία φυσιολογικά αποκαθίσταται κατά τη βρεφική ηλικία (ανοικτό ωοειδές τρήμα) εξηγεί ένα εγκεφαλικό άγνωστης ως τότε αιτιολογίας και μπορεί να διορθωθεί με μια σχετικά απλή επεμβατική πράξη. 

Κλείνοντας, ο κ. Κοχιαδάκης επεσήμανε την ανάγκη υιοθέτησης ενός  υγιεινού τρόπου ζωής, καθώς «η διακοπή του καπνίσματος, η επαρκής σωματική δραστηριότητα και η υγιεινή διατροφή είναι παράμετροι που πρέπει να ενθαρρύνονται στα πλαίσια μακροπρόθεσμων στρατηγικών καρδιαγγειακής πρόληψης».

Η πρόληψη

Αναφερόμενος στην δια βίου πρόκληση της πρόληψης των καρδιαγγειακών παθήσεων, ο τ. πρόεδρος της ΕΚΕ καθ. Ιωάννης Γουδέβενος αναφέρθηκε σε παροιμία από τις γιαγιάδες στο Μέτσοβο που λέει πως «οι αρρώστιες, μπαίνουν  με το τσουβάλι και βγαίνουν με το βελόνι».

Εξηγώντας σημείωσε ότι:

• Η αθηροσκλήρωση αποτελεί το υπόβαθρο του 80% των καρδιαγγειακών παθήσεων και κάποτε εθεωρείτο απόρροια του πολιτισμού και των ηλικιωμένων. Τώρα αποτελεί κύρια αιτία πρόωρου θανάτου στις χαμηλού και μέσου εισοδήματος χώρες: Είναι γνωστή από παλιά καθώς έχει εντοπισθεί στις μούμιες της Αιγύπτου. Ξεκινάει νωρίς στη ζωή όπως έχει διαπιστωθεί από νεκροψίες στρατιωτών που σκοτώθηκαν στην Κορέα. Είναι πολυπαραγοντική, χρόνια, φλεγμονώδης, εξελισσόμενη μακροχρόνια σε λανθάνουσα περίοδο ή με ταχεία εξέλιξη σε ορισμένες περιπτώσεις όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, γενικευμένη γιατί εντοπίζεται σε πολλές αρτηρίες του σώματος και απρόβλεπτη, καθώς είναι αιφνίδια θανατηφόρος στις μισές περιπτώσεις σαν πρώτη εκδήλωση.
• Εδώ και 50 χρόνια η επιστημονική γνώση διδάσκει ότι η πρόληψη των καρδιαγγειακών παθήσεων είναι μια διά βίου υπόθεση και πρέπει να επικεντρωθεί σε τέσσερις παράγοντες συμπεριφοράς (Lifestyle): Κάπνισμα, κακή διατροφή, αυξημένο βάρος σώματος, καθιστικός τρόπος ζωής  και σε τρεις κύριους  παράγοντες κινδύνου: δυσλιπιδαιμία, υπέρταση, σακχαρώδη διαβήτη.
• Με το πέρασμα του χρόνου η πλειοψηφία των ατόμων θα αναπτύξει υποκλινική ασυμπτωματική αθηρωσκλήρωση (40% ατόμων ηλικίας 50-64 ετών) αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα νοσήσουν όλοι. Το κυριότερο πρόβλημα της πρόληψης είναι η μη δυνατότητα ακριβούς πρόβλεψης ποιο από τα άτομα θα νοσήσει.
• Το σύνθημα της Ελληνικής Καρδιολογικής Εταιρείας για επαρκή, προσβάσιμη ακόμη και στους πιο μακρινούς οικισμούς και προσεγγίσιμη οικονομικά ασφάλεια υγείας για όλους  που ζουν στην Ελλάδα (πρόσφυγες, ρομά, ανασφάλιστοι) είναι διαχρονικό.

Η αγωγή στα θέματα συνεπειών του καπνίσματος (όσο νωρίτερα ξεκινά τόσο πιο δύσκολα διακόπτεται),  της κακής διατροφής (τα Ελληνόπουλα είναι από τα πιο παχύσαρκα στην Ευρώπη), της μη άσκησης (να καθόμαστε λίγο και να ασκούμαστε πολύ) πρέπει να αρχίσει από τη σχολική ηλικία, αλλά και για τους ηλικιωμένους ποτέ δεν είναι αργά (κάλιο αργά παρά ποτέ και κάλιο νωρίς από αργά) αποτελούν τη βάση για αποτελεσματική πρόληψη».

Το συνέδριο

Ο πρόεδρος της ΕΚΕ Ιωάννης Κανακάκης, μιλώντας για το συνέδριο, σημείωσε πως οι κύριες παρουσιάσεις αφορούν:

• Στη νόσο Covid-19 , στο μετά Covid-19 σύνδρομο και τις επιπτώσεις στο καρδιοαγγειακό σύστημα
• Την μελέτη ILIAKTIS για την τρέχουσα επίπτωση των οξέων εμφραγμάτων στη χώρα μας και του τρόπου αντιμετώπισής τους
• Την σύγχρονη αντιμετώπιση των παθήσεων των βαλβίδων και τις εξελίξεις στη μη χειρουργική αντιμετώπιση τους (TAVI, Micra–clip κλπ)
• Τις νέες φαρμακευτικές θεραπείες στην καρδιακή ανεπάρκεια που οδηγούν σε βελτίωση της νοσηρότητας και ελάττωση της θνητότητας
• Στο κεφάλαιο της πρόληψης θα δοθεί ιδιαίτερο βάρος στην ελάττωση των παραγόντων κινδύνου με νέα αυστηρά όρια μείωσης των λιπιδίων, στους τρόπους διακοπής καπνίσματος, στην μείωση της ΑΠ και στην ανθεκτική υπέρταση.
• Στην είσοδο της ψηφιακής τεχνολογίας στη καθημερινή κλινική πράξη όπου η ΕΚΕ έχει αναπτύξει ειδικές πλατφόρμες παρακολούθησης των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια.
• Ειδικό αφιέρωμα στην αντιμετώπιση των αρρυθμιών με τις μεθόδους κρυοκατάλυσης  (Cryoablation)  στην κολπική μαρμαρυγή αλλά και στην βηματοδότηση του ρυθμού.
• Στην διεξοδική ανάλυση των συγγενών καρδιοπαθειών όπου θα διανεμηθεί ένα σημαντικό σύγγραμμα στους καρδιολόγους, αποτέλεσμα επίπονης εργασίας της Ο.Ε συγγενών καρδιοπαθειών ενηλίκων
• Θα πραγματοποιηθούν κλινικά φροντιστήρια/Hands on για τους νέους καρδιολόγους.