Μια Βρετανίδα ψυχίατρος υποστηρίζει ότι η κατάθλιψη δεν συνδέεται με τα επίπεδα σεροτονίνης στον άνθρωπο, θέτοντας σε αμφισβήτηση την αξία των σημερινών αντικαταθλιπτικών χαπιών, αφού υπάρχουν ακόμα δυσκολίες στην κατανόηση αυτής της ασθένειας.
Πιο συγκεκριμένα, μια νέα μελέτη αμφισβητεί την υπόθεση εργασίας που συνιστά η σεροτονίνη για την κατάθλιψη, δηλαδή του νευροδιαβιβαστή που συμμετέχει στην μετάδοση των συναισθημάτων στον εγκέφαλο.
«Η μελέτη μας (…) θέτει σε αμφισβήτηση την βασική ιδέα που βρίσκεται πίσω από την χρήση των αντικαταθλιπτικών», δήλωναν στο τέλος του Ιουλίου οι ψυχίατροι Joanna Moncrieff και Mark Horowitz στην ιστοσελίδα The Conversation, παρουσιάζοντας την δουλειά τους που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση Molecular Psychiatry.
Για τους συντάκτες της, πρόκειται για μία εις βάθος αμφισβήτηση μίας υπόθεσης εργασίας που έχει χρησιμεύσει επί δεκαετίες ως πλαίσιο πληθώρας ερευνών. Τα περισσότερα από τα σύγχρονα αντικαταθλιπτικά έχουν δημιουργηθεί για να επεμβαίνουν στα επίπεδα της σεροτονίνης.
Πολλές επικρίσεις διατυπώθηκαν κατά της μελέτης αυτής και ακόμη περισσότερες κατά της παρουσίασής της από την Joanna Moncrieff, μία ψυχίατρο που είναι γνωστή για την σκεπτικιστική της στάση απέναντι στις βιολογικές ερμηνείες της κατάθλιψης, καθώς και για τις ριζοσπαστικές της θέσεις κατά της φαρμακοβιομηχανίας.
«Επιφανείς ψυχίατροι αρχίζουν να αμφιβάλλουν για την σχέση κατάθλιψης-σεροτονίνης αλλά κανένας δεν έχει προειδοποιήσει το ευρύ κοινό»
«Συνολικά, συμφωνώ με τα συμπεράσματα των συγγραφέων της μελέτης, αλλά εγώ δεν θα είχα τόσο ανελαστικές βεβαιότητες», σχολίασε ο βρετανός ψυχίατρος Phil Cowen σε σχόλιό του στο Science Media Center.
Η κριτική του Phil Cowen και άλλων συναδέλφων του είναι διαφορετικής τάξεως. Ορισμένοι θέτουν σε αμφισβήτηση την μεθοδολογία της μελέτης, κυρίως το γεγονός ότι δεν μετρά απευθείας την σεροτονίνη, αλλά ένα έμμεσο ίχνος της. Άλλοι παραδέχονται τα συμπεράσματα, αλλά απορρίπτουν τον νεωτερικό τους χαρακτήρα.
«Κανένας επιστήμονας της ψυχικής υγείας δεν θα έφθανε μέχρι του σημείου να υποστηρίξει την ιδέα ότι μία πολύπλοκη παθολογική κατάσταση ερμηνεύεται από την έλλειψη ενός και μόνου νευροδιαβιβαστή», σημειώνει ο Phil Cowen.
Το επιχείρημα αυτό δεν έχει βάση για την Joanna Moncrieff, κατά την γνώμη της οποίας η υπόθεση εργασίας της σεροτονίνης, ακόμη και σε μία αμβλυμένη εκδοχή της, εξακολουθεί να καταλαμβάνει σημαντική θέση στις συζητήσεις μεταξύ των ψυχιάτρων.
«Και κυρίως, ακόμη και αν επιφανείς ψυχίατροι αρχίζουν να αμφιβάλλουν για τις σχέσεις ανάμεσα στην κατάθλιψη και το έλλειμμα σεροτονίνης, κανένας δεν έχει προειδοποιήσει το ευρύ κοινό», σχολιάζει ειρωνικά στο blog της η συγγραφέας, η οποία βρίσκεται σε ρήξη με την «κυρίαρχη ψυχιατρική». Η σύνδεση ανάμεσα στην κατάθλιψη και την σεροτονίνη είναι, στην πραγματικότητα, καλά εδραιωμένες στην λαϊκή αντίληψη.
Αντικαταθλιπτικά και φαρμακοβιομηχανία
Αλλά, φυσικά, δεν είναι η αμφισβήτηση της υπόθεσης εργασίας της σεροτονίνης που προκαλεί την εντονότερη πολεμική. Είναι το γεγονός ότι η Joanna Moncrieff διατυπώνει μέσω της αμφισβήτησης της υπόθεσης αυτής εργασίας ένα επιχείρημα κατά των σύγχρονων αντικαταθλιπτικών, υπερβαίνοντας τα συμπεράσματα της ίδιας της της μελέτης.
«Πρόκειται για μία σοβαρή εργασία, που εντάσσεται στην σειρά άλλων εργασιών και η οποία θεωρείται υπολογίσιμη στην συζήτηση ανάμεσα στους ειδικούς σχετικά με τους μηχανισμούς της κατάθλιψης», παραδέχεται ο Ελβετός ψυχίατρος.
«Αλλά δεν πιστεύω ότι είναι μία δημοσίευση που θα έχει βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις στην συνταγογράφηση των αντικαταθλιπτικών», προειδοποιεί.
Διότι, για την Joanna Moncrieff – η οποία έχει φυσικά διατυπώσει την προειδοποίηση ότι σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να διακοπεί ξαφνικά η λήψη αντικαταθλιπτικών – οφείλουμε να αμφιβάλλουμε εντόνως για τις ωφέλειες των αγωγών που έχουν αναπτυχθεί με βάση μία υπόθεση εργασίας που τελεί υπό αμφισβήτισην.
Πολλοί ψυχίατροι, ανάμεσά τους και ο Michel Hofmann, τονίζουν ότι η αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών αγωγών, όποιο και αν είναι το γενεσιουργό αίτιο της κατάθλιψης, έχουν αξιολογηθεί επιστημονικά.
«Οι μηχανισμοί των φαρμάκων που χρησιμοποιούμε στην αντιμετώπιση της κατάθλιψης είναι εν γένει πολλαπλοί και τελικά, στις περισσότερες περιπτώσεις, δεν γνωρίζουμε με ακριβή τρόπο τι καθιστά αποτελεσματική μία αγωγή», εξηγεί.
Σε τελική ανάλυση, οι συζητήσεις για τον ρόλο της σεροτονίνης αποδεικνύουν πόσο δύσκολη είναι η κατανόηση των βιολογικών και κοινωνικών μηχανισμών μίας τόσο πολύπλοκης ασθένειας όσο η κατάθλιψη, πράγμα που ωθεί τους ερευνητές να βασίζονται σε εκ φύσεως ατελή μοντέλα.
«Παραμένουμε σε υποθέσεις και συνεχίζουμε να αναζητούμε και να δοκιμάζουμε μοντέλα που λειτουργούν το ένα κατά του άλλου», συνοψίζει ο Michel Hofmann.
