Περιβαλλοντικό τέλος από 8% έως 15% (ανάλογα με την κατηγορία της οικοδομικής άδειας) θα πληρώνουν από εδώ και πέρα οι ιδιοκτήτες ακινήτων προκειμένου να συνεχίσουν να επωφελούνται από τα μπόνους του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ), που θα υπολογίζεται πάνω στην αξία της επιπλέον δόμησης για τη διατήρηση των κινήτρων του νόμου, σύμφωνα με πληροφορίες που επιβεβαιώνουν κύκλοι του υπουργείου Ενέργειας και Περιβάλλοντος.
Η νέα αυτή παρέμβαση εξειδικεύεται σε σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που διαμόρφωσε το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Αυτό αφορά αποκλειστικά τις άδειες οικοδομής, οι οποίες έχουν ακυρωθεί με δικαστική απόφαση. Αφορά επίσης τις οικοδομικές άδειες που έχουν προσβληθεί στα δικαστήρια και θα καταβάλουν το 8% της αξίας των πρόσθετων τετραγωνικών μέτρων. Για όσες έχουν αιτηθεί να ενταχθούν σε χρηματοδοτικά εργαλεία του Ταμείου Ανάκαμψης και του ΕΣΠΑ θα επιβαρύνονται αντίστοιχα με 15%. Αμφότερες οι κατηγορίες, αφού πληρώσει ο ιδιοκτήτης το περιβαλλοντικό αντίτιμο θα διατηρήσουν τα μπόνους του ΝΟΚ.
Τα που θα εισπραχθούν θα κατατεθούν στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων. Μάλιστα θα αξιοποιηθούν για την ανάπτυξη περιοχών πρασίνου στις γειτονιές. Ως τιμή ζώνης των ακινήτων για τον υπολογισμό του περιβαλλοντικού τέλους υπολογίζεται η ισχύουσα στις 11 Δεκεμβρίου του 2024, σύμφωνα με τις ίδιες πληροφορίες.
Παράλληλα, στο σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος (σ.σ. αποτελεί συνέχεια της τροπολογίας που ψηφίστηκε προ 15 ημερών στη Βουλή σε νομοσχέδιο του υπουργείου Δικαιοσύνης) αποσαφηνίζονται για πρώτη φορά στο ρυθμιστικό πλαίσιο η έννοια της έναρξης εργασιών και τα αποδεικτικά εργαλεία για την τεκμηρίωσή της.
Το υπ. Ενέργειας και Περιβάλλοντος διευρύνει την περίμετρο των δικαιούχων που μπορούν να απαλλαγούν από τις απαγορεύσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας. Αυτό σημαίνουν πως θα μπορούν να χτίσουν με βάση τις άδειες που έχουν εκδοθεί χωρίς να χρειαστεί να επιβαρυνθούν με επιπλέον κόστη.
Η ρύθμιση
Πιο αναλυτικά, το Προεδρικό Διάταγμα προσδιορίζει με σαφήνεια τι αποτελεί «εκκίνηση οικοδομικών εργασιών», δίνει νομικό έρεισμα σε ιδιοκτήτες, μηχανικούς και εργολάβους για την υπεράσπιση εμπρόθεσμων οικοδομικών ενεργειών, ορίζοντας ως τεκμήριο για την εκκίνηση εργασιών τις παρακάτω περιπτώσεις:
1. Έναρξη με εκσκαφές ή σκυροδέτηση
Στην πραγματοποίηση εκσκαφών ή στις περιπτώσεις προσθηκών η σκυροδέτηση τεκμηριώνεται ως εκκίνηση των εργασιών. Στην περίπτωση αυτή, η χρονική απόδειξη της εργασίας γίνεται με γνωστοποίηση της έναρξης σε οποιαδήποτε δημόσια αρχή, την υποβολή Αναλυτικής Περιοδικής Δήλωσης από τον εργοδότη στον ΕΦΚΑ με αεροφωτογραφίες και με συμβάσεις με βέβαιη χρονολογία που αφορούν την εκκίνηση οικοδομικών εργασιών ή και σε μεταγενέστερο στάδιο αυτής.
2. Κατεδάφιση εντός εξαμήνου
Η κατεδάφιση προϋφιστάμενων κτισμάτων στο ίδιο οικόπεδο συνιστά επίσης τεκμήριο εκκίνησης, υπό την προϋπόθεση ότι δεν είναι προγενέστερη των έξι μηνών από τις 11 Δεκεμβρίου του 2024 που ορίζει ως αφετηρία για τη νομιμότητα των αδειών το ΣτΕ.
3. Αρχαιολογικές εργασίες
Αναγνωρίζεται επίσης ως έναρξη εργασιών και η διενέργεια ανασκαφών από την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία, εφόσον πραγματοποιήθηκε έως την 11η Δεκεμβρίου του 2024 και συνδέεται με υφιστάμενη οικοδομική άδεια.
Το περιβαλλοντικό ισοδύναμο
Το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας παρέχει δυνατότητα να χτιστούν οι οικοδομές για τις οποίες υπάρχει ακυρωτική δικαστική απόφαση ή εκκρεμούν προσφυγές σε βάρος τους θεσπίζοντας την έννοια του περιβαλλοντικού ισοδύναμου ως αντισταθμίσματος στη χρήση των μπόνους του ΝΟΚ.
Προβλέπεται η εκπόνηση Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδύναμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ) ανά δημοτική ενότητα ή ανά δήμο στην περίπτωση των δύο μητροπολιτικών κέντρων της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης από το ΥΠΕΝ με τη χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου ή με χορηγία της μελέτης.
Οι ιδιοκτήτες ή ο εργολάβος της οικοδομής θα πρέπει να καταθέσουν στον δήμο (μέσω του Ταμείου Παρακαταθηκών και Δανείων) το αντίτιμο που ορίζει η ρύθμιση ώστε τα χρήματα αυτά να αξιοποιηθούν για «πράσινες παρεμβάσεις» που θα κατευθύνει το ΕΣΠΙΑΠ.
Οι παρεμβάσεις αυτές θα είναι υπέρ του δημόσιου χώρου και της ποιότητας ζωής και θα εφαρμόζονται όταν σε μια περιοχή επιτρέπεται μεγαλύτερη δόμηση μέσω των κινήτρων του ΝΟΚ προκειμένου να ολοκληρωθούν οικοδομικές δραστηριότητες που βρίσκονται σε διάφορα στάδια προσφυγών, αλλά και τα ακίνητα που είναι ενταγμένα στο RRF ή στο ΕΣΠΑ.
Μεταξύ άλλων, αποτελεί προτεραιότητα στην απόκτηση από το Δημόσιο ακινήτων για τη δημιουργία κοινόχρηστων χώρων, η ανάπλαση ή διαμόρφωση αστικού πρασίνου και υποδομών (συμπεριλαμβανομένων υπόγειων χώρων στάθμευσης), αλλά και η κατεδάφιση αυθαιρέτων ή επικίνδυνων κτισμάτων, αλλά και έργων διευθέτησης ρεμάτων. Επιπλέον, τα μέτρα εμπλουτίζονται με την αγορά και αποκατάσταση διατηρητέων κτιρίων και μνημείων από τους δήμους, καθώς και με την υποστήριξη δράσεων της ευρωπαϊκής αποστολής των 100 κλιματικά ουδέτερων πόλεων.
Σύμφωνα με την τροπολογία που ψηφίστηκε πρόσφατα για τον ΝΟΚ, η δυνατότητα συνέχισης των οικοδομικών αδειών στις δύο προαναφερόμενες κατηγορίες (με προσφυγές και ένταξη σε χρηματοδοτικά εργαλεία) θα παρέχεται είτε έχει ολοκληρωθεί ο φέρων οργανισμός του κτιρίου είτε σε περιπτώσεις όπου δεν έχει ολοκληρωθεί (για παράδειγμα, αν η κατασκευή έχει φτάσει μόνο σε επίπεδο υπογείου).
Στις περιπτώσεις αυτές απαιτείται έγκριση από το Κεντρικό Συμβούλιο Πολεοδομικών Θεμάτων και Αμφισβητήσεων (ΚΕΣΥΠΟΘΑ) και το Κεντρικό Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής (ΚΕΣΑ) ώστε να διαπιστωθεί η αναγκαιότητα της συνέχισης υλοποίησης μιας οικοδομικής άδειας βάσει τεχνικών, οικονομικών και νομικών κριτηρίων.
Ωστόσο η επιβολή του περιβαλλοντικού τέλους δεν συνιστά μια οικονομική προσέγγιση για τους ιδιοκτήτες καθώς επιβαρύνει την οικοδομή με επιπλέον κόστος, δίνοντας φυσικά ως αντάλλαγμα τη νομιμότητα. Ανεξάρτητα από τον δρόμο των προσφυγών που ενδέχεται να ανοίξει (ήδη έχουν υποβληθεί προσφυγές στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο και αναμένονται και νέες από οικοδομικές επιχειρήσεις), εκτιμάται ότι το κόστος αυτό θα μετακυλιστεί στους πελάτες (εφόσον πρόκειται για οικοδομικές επιχειρήσεις) κάνοντας ακόμη πιο ακριβές τις αγοραπωλησίες ακινήτων.
