Στη νέα ψηφιακή εποχή που διανύουμε και με τις απαιτήσεις να έχουν αυξηθεί παγκοσμίως σε όλα τα εκπαιδευτικά συστήματα για σπουδές σχετικά με την ψηφιακή μάθηση, τους κώδικες κ.λπ., η αγορά εργασίας διαρκώς εξελίσσεται. Η τηλεργασία που μπήκε αναπάντεχα αλλά καταλυτικά στις ζωές μας διαμορφώνει νέα δεδομένα και το επίμονο ερώτημα: Ηρθε για να μείνει; Και ποιο θα είναι το επόμενο μοντέλο εργασιακών σχέσεων μετά την πανδημία;
«Η κουβέντα για θέσεις εργασίας που θα υφίστανται, επαναπροσδιορίζονται αλλά και δημιουργούνται εκ νέου εντείνεται διαρκώς» λέει στα «ΝΕΑ» ο σύμβουλος σταδιοδρομίας Χρήστος Ταουσάνης: «Λίγο-πολύ, σχετικές μελέτες αναφέρουν πως μέχρι το 2030 περίπου ένα 10% θα αφορά νέα εντελώς επαγγέλματα. Ενα μεγάλο ποσοστό θέσεων εργασίας εξαρτάται από το reskilling & upskilling διαφόρων επιστημόνων και εργαζομένων αλλά και την πρόσκτηση νέων γνώσεων και ικανοτήτων που απαιτεί η 4η βιομηχανική επανάσταση που είχε ξεκινήσει πριν τα νέα δεδομένα του COVID-19 επηρεάσουν την τρέχουσα πραγματικότητα».
Πάντως, όπως εξηγεί, ειδικά στην Ευρώπη, διαφαίνεται έντονα η τάση για αύξηση της απασχόλησης σε τομείς όπως οι τηλεπικοινωνίες, ενώ μειώνεται στη μεταποίηση και στη γεωργία. Η αύξηση της απασχόλησης, ωστόσο, πριν από την πανδημία, ευνόησε τους εργαζομένους με υψηλά επίπεδα γνώσεων και δεξιοτήτων, λογικό επακόλουθο και της νέας βιομηχανικής επανάστασης που βιώνουμε.
Κατά πόσο όμως στα ελληνικά ΑΕΙ βλέπουμε αντίστοιχα προγράμματα σπουδών, πεδία, τομείς και εξειδικεύσεις; Η αλήθεια είναι πως σε πολλά τμήματα της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης καλλιεργούνται γνώσεις που προετοιμάζουν επιστήμονες και επαγγελματίες του μέλλοντος. Οι περιπτώσεις είναι αρκετές:
1.Εμβιομηχανική
Το Τμήμα Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών της Πολυτεχνικής Σχολής του Πανεπιστημίου Πατρών είναι ένα από τα σύγχρονα τμήματα. Εκτός αυτού όμως είναι χρήσιμα όλα τα τμήματα που προσφέρουν σπουδές στον τομέα της Εφαρμοσμένης Μηχανικής, Τεχνολογίας Υλικών και Εμβιομηχανικής που έχει ως σκοπό την εκπαίδευση και έρευνα σε επιστημονικές περιοχές, όπως φυσική και μηχανική συμπεριφορά υλικών, σύνθετα και προηγμένα υλικά, τεχνολογίες επισκευής και συντήρησης δομικών μερών κατασκευών, εμβιομηχανική, βιοϊατρική τεχνολογία (βιοϋλικά, τεχνητά όργανα, βιορρεολογία κ.λπ.), υπολογιστική μηχανική, αεροδιαστημικά υλικά και ανάλυση και βελτιστοποίηση κατασκευών από σύνθετα υλικά. Οι σπουδές Εμβιομηχανικής και Βιοϊατρικής Τεχνολογίας ασχολούνται με τη Μηχανική της εμβίου ύλης. Δηλαδή, με τη μελέτη της μηχανικής λειτουργίας του ανθρώπινου σώματος και της δυνατότητας αντικατάστασης μελών και οργάνων του σώματος με κατάλληλα βιοσυμβατά μοσχεύματα!
2. Τεχνητή νοημοσύνη
Ισως το πλέον σημαντικό πεδίο της εποχής μας, το οποίο «θεραπεύουν» αρκετά προγράμματα σπουδών ελληνικών ΑΕΙ. Χαρακτηριστική περίπτωση τμήματος με συστηματική ενασχόληση με το πεδίο αυτό είναι το Τμήμα Επιστήμης Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Κρήτης. Γενικά, ωστόσο, όποιο τμήμα και αν επιλέξει κανείς, εκτός από τα Μαθηματικά και τη Φυσική, χρήσιμη είναι η γνώση στα επιστημονικά πεδία όπως η Υπολογιστική Οραση και η Ρομποτική. Εξίσου σημαντική είναι και η μετάδοση γνώσεων που παρέχεται συστηματικά από τις Σχολές Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών (ΗΜΜΥ) των ελληνικών ΑΕΙ με πληθώρα εργαστηρίων με αξιόλογη δράση, όπως π.χ. το εργαστήριο Συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης και Μάθησης της Σχολής ΗΜΜΥ του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου.
3.Ανάλυση δεδομένων και data mining
Η σύγχρονη εποχή χαρακτηρίζεται και εποχή των «μεγάλων δεδομένων» λόγω της πρωτοφανούς κλίμακας δεδομένων που παράγονται καθημερινά. Πηγές όπως το Διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, τα δίκτυα αισθητήρων κ.λπ. προσφέρουν πλέον τεράστιο όγκο δεδομένων σε ποικίλες μορφές. Προγράμματα σπουδών όπως το Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας, Ψηφιακών Συστημάτων του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών κ.ά. συνδέονται στενά με αυτό το πεδίο. Παράλληλα, αρκετά είναι και τα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών όπως το Πληροφοριακά Συστήματα και Υπηρεσίες του Πανεπιστημίου Πειραιώς, όπου οι φοιτητές αποκτούν δεξιότητες στη διαχείριση και ανάλυση δεδομένων μεγάλης κλίμακας, και συγκεκριμένα στο να καταστρώνουν «προβλήματα» που αφορούν μεγάλα δεδομένα σε δομημένη, ημιδομημένη ή αδόμητη μορφή, να εφαρμόζουν τεχνικές ανάλυσης δεδομένων και μηχανικής μάθησης για τον αποτελεσματικό εντοπισμό τάσεων, κρυφών ή επαναλαμβανόμενων προτύπων, τη διατύπωση προβλέψεων και γενικότερα την ανακάλυψη πολύτιμης γνώσης.
4-5.Βιοτεχνολογία
Η Βιοτεχνολογία αποτελεί έναν ραγδαία αναπτυσσόμενο επιστημονικό κλάδο, με σημαντική συνεισφορά στους τομείς της υγείας, της διατροφής, της πρωτογενούς παραγωγής, του περιβάλλοντος κ.ο.κ. Μάλιστα, τα τελευταία χρόνια γίνονται τεράστιες επενδύσεις σε παγκόσμια κλίμακα στην εκπαίδευση, στην έρευνα και στις εφαρμογές της. Συναφές πρόγραμμα σπουδών μπορούμε να βρούμε στο Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών (Τμήμα Βιοτεχνολογίας) αλλά και στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας (Τμήμα Βιοχημείας και Βιοτεχνολογίας). Στόχος για όποιους φοιτητές ή φοιτήτριες επιλέξουν αυτό το είδος των σπουδών είναι να συνδυάσουν γνώσεις που αφορούν τη γενετική, τη μοριακή βιολογία και τα κυκλώματα γονιδίων στη βιολογία βιοσυστημάτων, τη γενετική τροποποίηση, τη λειτουργική γονιδιωματική, τη διαχείριση του γενετικού υλικού στην κυτταρική μηχανική, τις βιοδιεργασίες και πολλές ακόμα. Η βιοτεχνολογία άλλωστε έχει εφαρμογές στη βιομηχανία, στη βιοενέργεια, στη βιοφυσική και στη βιοπληροφορική, στη νανοτεχνολογία, τους βιοαισθητήρες, στη φαρμακευτική βιοτεχνολογία και όχι μόνο.
6. Εικονική πραγματικότητα και 3D graphics (virtual reality, augmented reality)
Τα πεδία αυτά αποτελούν ίσως έναν από τους δυναμικότερους και τους πιο εντυπωσιακούς τομείς για τα επόμενα χρόνια, με δεκάδες εφαρμογές από την Υγεία μέχρι την εκπαίδευση και από τη διαφήμιση μέχρι τη ναυτιλία κ.ο.κ. Στα πεδία αυτά και κινείται το Τμήμα Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Στην ίδια κατεύθυνση χρήσιμα είναι όλα τα τμήματα που συνδυάζουν τους επιστημονικούς και αναπτυξιακούς τομείς της Πληροφορικής, των Επικοινωνιών και του Πολιτισμού. Αποτέλεσμα; Επιστήμονες που ασχολούνται με τη Θεωρία και τον Σχεδιασμό Ψηφιακών Παιχνιδιών (Game Desing), Τρισδιάστατα Γραφικά με Υπολογιστή (3D Graphics), Τεχνητή Νοημοσύνη (Artificial Intelligence), Μουσεία και Ψηφιακές Τεχνολογίες (Digital Museums), Μοντέλα Επικοινωνίας (Communication Models), Πολιτιστικές και Δημιουργικές Βιομηχανίες (Creative Industries), Social Media, Διαδραστικό Σχεδιασμό (Interactive Design) κ.λπ.
