Τι φέρνει η νέα εθνική στρατηγική στα τιμολόγια νερού – Πρόβλεψη για αυξήσεις ακόμη και πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο – Ο ρόλος της ΔΕΗ και η μελέτη –παραγγελία της κυβέρνησης στην Deloitte  

Μια συνολική στρατηγική μεταρρύθμισης για τον τομέα των υδάτων, που περιλαμβάνει νέα δομή, αξιοποίηση χρηματοδοτήσεων και αύξηση των τιμολογίων, με την λειτουργία τριών ισχυρών φορέων ύδρευσης και αποχέτευσης σε όλη την χώρα περιλαμβάνει το σχέδιο της κυβέρνησης στο πλαίσιο της κατάρτισης για την Εθνική Στρατηγική Υδάτων των επόμενων δεκαετιών.

Με φόντο την ελλειμματική διαχείριση, τις απαρχαιωμένες υποδομές και την κατακερματισμένη αρμοδιότητα (με πάνω από 730 φορείς) αλλά και τα έντονα σημάδια λειψυδρίας, η κυβέρνηση δρομολογεί μια δομική επανεκκίνηση που δεν περνά απαρατήρητη – ούτε από την αγορά, ούτε από τους παραγωγικούς φορείς δίνοντας πρωταγωνιστικό ρόλο στην ΕΥΔΑΠ, την ΕΥΑΘ και μια τρίτη οντότητα που θα έχει την μορφή ανώνυμης εταιρείας και θα λειτουργεί ως ομπρέλα των 730 υφιστάμενων τοπικών φορέων διαχείρισης υδάτων (ΔΕΥΑ, ΤΟΕΒ, ΓΟΕΒ κ.α) με στόχο ένα ευέλικτο τρόπο λειτουργίας στα πρότυπα της ΔΕΗ.

Το νερό αποτελεί πόρο ζωτικής σημασίας και ταυτόχρονα έναν από τους πιο κρίσιμους φυσικούς πόρους της χώρας. Με τη γεωργία να απορροφά περίπου το 80% των υδατικών απολήψεων και τον τουρισμό να εντείνει τις εποχικές πιέσεις, ειδικά στα νησιά και τις περιοχές με περιορισμένη διαθεσιμότητα, το υδατικό ισοζύγιο της Ελλάδας χαρακτηρίζεται ήδη ελλειμματικό. Η χώρα μας  φιγουράρει στην 19η θέση παγκοσμίως ως προς τον κίνδυνο λειψυδρίας με την στάθμη των φραγμάτων να είναι σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, την ίδια ώρα που τα αποθέματα στην Αττική έχουν μειωθεί πάνω από 50% σε σχέση με το 2022.

Η αύξηση της θερμοκρασίας και τα ακραία καιρικά φαινόμενα μειώνουν τα αποθέματα, προκαλώντας απώλειες στην παραγωγή ενέργειας από υδροηλεκτρικά και αυξάνοντας το ενεργειακό κόστος. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΔΕΗ, οι ταμιευτήρες των υδροηλεκτρικών  βρίσκονται σε ιστορικά χαμηλά επίπεδα, παρά τις βροχοπτώσεις των προηγούμενων μηνών, δημιουργώντας ανησυχία τόσο για τα αποθέματα νερού όσο και ηλεκτροπαραγωγή από υδροηλεκτρικούς σταθμούς. Μικρότερη όμως συμμετοχή των νερών στο ηλεκτρικό σύστημα μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του κόστους ενέργειας.

Η υφιστάμενη δομή διαχείρισης υδάτων χαρακτηρίζεται από κατακερματισμό: περισσότεροι από 730 φορείς εμπλέκονται στη διαχείριση του νερού, από ΔΕΥΑ και δήμους, μέχρι Οργανισμούς Εγγείων Βελτιώσεων (ΤΟΕΒ/ΓΟΕΒ). Η καταγραφή περιλαμβάνει 125 Δημοτικές Επιχειρήσεις ΄Υδρευσης-Αποχέτευσης, 403 ΤΟΕΒ/ΓΟΕΒ και δύο ισχυρούς φορείς την ΕΥΔΑΠ και ΕΥΑΘ.  Οι αλληλοεπικαλύψεις αρμοδιοτήτων, η έλλειψη εθνικής στρατηγικής, οι καθυστερήσεις στα έργα και η αδυναμία αξιοποίησης χρηματοδοτήσεων έχουν οδηγήσει σε σοβαρά λειτουργικά και οικονομικά προβλήματα τους οργανισμούς αυτούς για αυτό και η μεταρρύθμιση προβλέπει ότι θα πρέπει να περιλαμβάνει το σύνολο των φορέων.

Μοντέλα από το εξωτερικό και το υψηλό κόστος του μέλλοντος

Η σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, όπως η Ιρλανδία, η Πολωνία και η Τσεχία, ενισχύει την ανάγκη συγκεντρωτικών μοντέλων διαχείρισης και συνεργασιών μεταξύ φορέων. Παρότι η Ελλάδα συγκαταλέγεται στις χώρες με το χαμηλότερο κόστος νερού, προβλέπεται σταδιακή αύξηση, κυρίως λόγω της ανάγκης για έργα, αναβάθμιση των υποδομών και ανάκτηση κόστους λειτουργίας. Για παράδειγμα στην χώρα μας το κόστος νερού ανέρχεται σε 1,30 ευρώ ανά κυβικό με πιο κοντινές αγορές από πλευράς τιμολόγησης την Ρουμανία και την Βουλγαρία όπου το κυβικό διαμορφώνεται σε 1,57 ευρώ και 1,67 ευρώ. Σε άλλες χώρες όπως η Ιταλία είναι στα 2,10 ευρώ, στη Γαλλία 4,08 ευρώ και στην Νορβηγία 6,24 ευρώ. Η συγκέντρωση δραστηριοτήτων σε κεντρικούς φορείς παρατηρείτε και στο εξωτερικό με χαρακτηριστικό παράδειγμα την Irish Water στην Ιρλανδία η οποία διαχειρίζεται όλα τα πάγια, τα έσοδα και τα κόστη για την επίτευξη οικονομιών κλίμακας, αποδοτικότερο κοστολογική βάση και καλύτερη εφαρμογή της εθνικής στρατηγικής.

Τη βάση για τη διαμόρφωση της νέας εθνικής στρατηγικής για το νερό αποτελεί μελέτη της Deloitte που υλοποιήθηκε για λογαριασμό της κυβέρνησης, Η μελέτη της Deloitte με την κωδική ονομασία Project Aquarium, προβλέπει αύξηση του κόστους (ενδεχομένως και πάνω από τον ευρωπαικό μέσο όρο) λόγω: νέων έργων και επενδύσεων σε φράγματα, υποδομών, αντλιοστασίων και ΚΕΛ -ανάκτησης κόστους λειτουργίας για τους φορείς που σήμερα είναι ελλειμματικοί, αναδιάρθρωσης τιμολογίων σε ΕΥΔΑΠ, ΕΥΑΘ, ΔΕΥΑ και ΤΟΕΒ, αναγκαίων τεχνολογικών επενδύσεων (π.χ. ψηφιακές μετρήσεις, ενεργειακές αναβαθμίσεις). Η αύξηση εκτιμάται ότι θα είναι ανισοβαρής, επηρεάζοντας περισσότερο περιοχές με προβλήματα λειψυδρίας (Νότιο Αιγαίο, Ιόνια, Κρήτη, Θεσσαλία).

Η πρόταση της μεταρρύθμισης

Η μελέτη της Deloitte εξετάζει πέντε σενάρια που μπορεί να επαναπροσδιορίσουν τη διαχείριση των υδάτων για ύδρευση και άρδευση: διατήρηση υφιστάμενης κατάστασης, νέα οντότητα με την μορφή Νομικού Προσώπου Δημοσίου Δικαίου ανά  λεκάνη απορροής στα πρότυπα της ΕΥΔΑΠ Παγίων (με αρμοδιότητα τον πόρο, τα πάγια υδροληψίας και μεταφοράς), συγκέντρωση και συνένωση τοπικών φορέων  υπό την ομπρέλα μιας εύρωστης ΔΕΥΑ ανά  γεωγραφική περιοχή, νέος φορέας μόνο για έργα ή νέος φορέας για όλα τα έργα. Με βάση τα σενάρια των τελευταίων ημερών που είδαν το φως της δημοσιότητας φαίνεται να προκρίνεται ένα μοντέλο ενοποίησης, με την δημιουργία μιας νέας εταιρείας, η οποία θα έχει δημόσιο χαρακτήρα και σε αυτή θα εισφέρουν πάγια περιουσιακά στοιχεία και υποχρεώσεις και θα συμμετέχουν μετοχικά όλες οι δημοτικές επιχειρήσεις ύδρευσης – αποχέτευσης (ΔΕΥΑ) και οι Τοπικοί και Γενικοί οργανισμοί εγγείων βελτιώσεων (ΤΟΕΒ – ΓΟΕΒ) της χώρας. Όπως δήλωσε χθες ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης και όπως φαίνεται ο άνθρωπος που κινεί τα νήματα του σχεδιασμού Κωστής Χατζηδάκης, το σχέδιο αναμένεται να οριστικοποιηθεί έως τον Σεπτέμβριο.

Η στρατηγική που προτείνεται μέσω του Project Αcquarius της Deloitte βασίζεται σε έναν ολιστικό σχεδιασμό, με στόχο την δημιουργία της εθνικής στρατηγικής για τα νερά με σαφή διαχωρισμό αρμοδιοτήτων, αξιολόγηση όλων των υφιστάμενων φορέων και έργων, και την ίδρυση νέων νομικών οντοτήτων (Α.Ε.) ανά λεκάνη απορροής. Οι εταιρείες αυτές, εκτός Γενικής Κυβέρνησης, θα διαθέτουν πάγια περιουσιακά στοιχεία και υποχρεώσεις, θα έχουν πιστοληπτική ικανότητα, και θα είναι σε θέση να αντλούν πόρους από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλα χρηματοδοτικά εργαλεία. Ταυτόχρονα, το σχέδιο προβλέπει ενιαίο σύστημα τιμολόγησης ανά χρήση (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία), ψηφιοποίηση των δικτύων ύδρευσης και άρδευσης και ενιαία βάση δεδομένων και μηχανισμό κοστολόγησης του νερού.

Όπως αναφέρεται η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ) μπορεί να παρέχει χρηματοδότηση 2-3 δισ. ευρώ ανά έτος για έργα που σχετίζονται με τη διαχείριση των υδάτων (δίκτυα, φράγματα κ.λπ.) σε νομικές οντότητες με τη μορφή Ανώνυμων Εταιρειών (ΑΕ).

Τα επόμενα βήματα και η ΔΕΗ

Η πρώτη φάση του σχεδίου – αποτύπωση υφιστάμενης κατάστασης, αποτίμηση παγίων και αξιολόγηση έργων – ξεκινά άμεσα εντός του 2025. Ακολουθούν η διαμόρφωση εθνικής στρατηγικής και η οργάνωση του συστήματος διακυβέρνησης, ενώ η ψηφιοποίηση και η ενοποίηση τιμολόγησης θα ολοκληρωθούν μέχρι το 2028.

Στο κάδρο του νέου σχεδιασμού βρίσκεται η ΔΕΗ με έντονο ενδιαφέρον και παρουσία στις σχετικές κυβερνητικές συσκέψεις  αλλά και στις ζυμώσεις που υπάρχουν για την κατάρτιση του κυβερνητικού σχεδίου που αναμένεται να έχει οριστικοποιηθεί ως το Σεπτέμβριο. Στην ουρά όμως των ενδιαφερόμενων μπαίνουν και άλλοι ισχυροί επιχειρηματικοί όμιλοι που έχουν αρχίσει να παίρνουν θέση στην αγορά. Σε αυτούς θα πρέπει να θεωρούνται σίγουροι η ΓΕΚ ΤΕΡΝΑ, Metlen, Motor Oil αλλά και άλλοι μικρότεροι αλλά εξειδικευμένοι παίκτες της αγοράς.

Μέχρι πρότινος, η ΔΕΗ προσανατολιζόταν στην ανάπτυξη μονάδων αφαλάτωσης σε πετρελαϊκές μονάδες που διαθέτει στα νησιά και σταδιακά εγκαταλείπονται λόγω ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Πλέον, φαίνεται πως το ενδιαφέρον της επεκτείνεται στρατηγικά, με πληροφορίες να κάνουν λόγο για διευρυμένο ρόλο στην υλοποίηση, διαχείριση ή/και παροχή υπηρεσιών στον τομέα του νερού χωρίς να αποκλείεται και η συμμετοχής στο νέο ενιαίο φορέα που εξετάζει η κυβέρνηση υπό την ομπρέλα του οποίου θα βρεθούν οι τοπικές επιχειρήσεις διαχείρισης υδάτων.

Όσοι πάντως παρακολουθούν το κυβερνητικό σχεδιασμό ελπίζουν να μην έχει την τύχη του Φορέα Διαχείρισης Υδάτων Θεσσαλίας που φαίνεται να υπάρχει μόνο στα χαρτιά και τονίζουν την ανάγκη για δημιουργία ενός συνεκτικού σχεδίου που θα συντονίσουν στελέχη με γνώση και κατάρτιση του αντικειμένου και με σαφή και ξεκάθαρο χρονικό προσδιορισμό. Τονίζουν μάλιστα ότι όλος αυτός ο σχεδιασμός κινδυνεύει από την μικροπολιτική και τα τοπικά συμφέροντα με προσφυγές που θα μπορούσαν να φρενάρουν κάθε κυβερνητικό σχέδιο.

Σύμφωνα με  πληροφορίες  έντονες αντιδράσεις υπάρχουν ήδη για τον σχεδιασμό όχι μόνο σε τοπικό επίπεδο αλλά και από τα Υπουργεία Εσωτερικών και Περιβάλλοντος. Για το θέμα έχει τοποθετηθεί ήδη η ΚΕΔΕ, από τον περασμένο Νοέμβριο, κατά τη διάρκεια του τελευταίου συνεδρίου της και είχε εκδοθεί ομόφωνο ψήφισμα το οποίο συμπεριελάμβανε και τοποθέτηση κατά των συγχωνεύσεων των ΔΕΥΑ σε 13, όπως ήταν τότε ο σχεδιασμός και όχι σε 3, με βάση όσα σενάρια κυκλοφορούν τελευταία.

Η ΚΕΔΕ μιλά για αποσπασματικό και μη συνεκτικό σχέδιο, για αναγκαστικές συνενώσεις των ΔΕΥΑ, που προφανώς αντίκεινται στο Σύνταγμα και στους Νόμους που διέπουν την λειτουργία τους, καθώς και την προστασία των λειτουργικών και περιουσιακών δικαιωμάτων τους. Οι δήμοι έχουν καταθέσει σε συνεργασία με την ΕΔΕΥΑ και την ΕΕΤΑΑ  συγκεκριμένη και επιχειρησιακά τεκμηριωμένη λύση για τις ΔΕΥΑ, η οποία, σε αντίθεση με την κυβνερνητική πρόταση για τη δημιουργία φαραωνικών ΔΕΥΑ ανά περιφέρεια, όπως χαρακτηρίζουν προβλέπει τη λειτουργία μίας ΔΕΥΑ σε κάθε νομό ( ή και δύο όπου κριθεί απαραίτητο), μόνο σε εθελούσια βάση και το  Δ.Σ. του νέου σχήματος να ανήκει 100% στην Αυτοδιοίκηση.

Σε ότι αφορά στα νησιά,  η θέση της ΚΕΔΕ είναι να παραμείνει το υπάρχον σύστημα δηλώνοντας αντίθετη με το σχέδιο για τις Κυκλάδες, σύμφωνα με το οποίο θα εφαρμοστεί ένα 11μελές σύστημα διοίκησης, στο οποίο την πλειοψηφία θα έχει η ΕΥΔΑΠ Νήσων ή η ΕΥΔΑΠ.

https://www.newmoney.gr