Από τα ελληνικά βουνά του Πηλίου και της Πίνδου έως τις πλαγιές της Τοσκάνης και τα ορεινά της Ισπανίας, το κάστανο γνωρίζει φέτος μία από τις δυσκολότερες χρονιές του.

Η παρατεταμένη ξηρασία, οι καύσωνες και οι απότομες βροχές δοκιμάζουν την ανθεκτικότητα μιας καλλιέργειας που για αιώνες έθρεφε ορεινές κοινότητες σε ολόκληρη την Ευρώπη. Οι καρποί λιγοστεύουν, η ποιότητα υποβαθμίζεται και οι παραγωγοί βλέπουν το εισόδημά τους να συρρικνώνεται. Ενώ η κλιματική κρίση απειλεί να μετατρέψει το κάστανο, καρπό του χειμώνα, σε είδος υπό εξαφάνιση. Στα καστανοχώρια της Ελλάδας φέτος η σιωπή ήταν εκκωφαντική. Εκεί όπου άλλοτε αντηχούσε ο ήχος από τα καφάσια της συγκομιδής, οι περισσότεροι παραγωγοί άφησαν τη σοδειά να σαπίσει κάτω από τα δέντρα. «Δεν άξιζε ούτε τον κόπο να τα μαζέψουμε», λέει ο γεωπόνος και παραγωγός από την Ομάδα Παραγωγών Κάστανο Πάικου, Δημήτρης Μίσκος, ο οποίος από τα πενήντα στρέμματα μάζεψε μόνο τα δέκα!

Ιδια εικόνα παντού

Η φετινή παραγωγή κάστανου στην Ελλάδα καταγράφει μείωση έως και 70% σε σχέση με πέρυσι. Από το Πήλιο και τη Λάρισα έως το Πάικο και την Πελοπόννησο, η εικόνα είναι κοινή. Μικροκαρπία, σχισμένοι καρποί και εγκαταλελειμμένοι καστανεώνες. Η κλιματική κρίση αποδείχθηκε φέτος ο πιο σκληρός αντίπαλος των παραγωγών. «Τρεις μήνες χωρίς βροχή στέρησαν από τα δέντρα το νερό που χρειάζονταν για να αναπτυχθούν. Στις αρχές Σεπτεμβρίου, ένας ισχυρός λίβας αποτελείωσε την παραγωγή, ψήνοντας κυριολεκτικά τα φύλλα και τους καρπούς», θα εξηγήσει ο κ. Μίσκος. Οι καρποί που αναπτύχθηκαν ήταν μικροί, υποβαθμισμένοι και σε πολλές περιπτώσεις μη εμπορεύσιμοι. Και σαν να μην έφτανε αυτό, οι πρώτες βροχές του φθινοπώρου ήρθαν απότομα, με αποτέλεσμα τα ταλαιπωρημένα δέντρα να απορροφήσουν υπερβολική ποσότητα νερού και οι καρποί να σχιστούν. «Τα σχισμένα κάστανα σαπίζουν σε δύο ημέρες. Δεν μπορείς να τα διαθέσεις πουθενά», εξηγεί ο παραγωγός.

Στο ράφι

Οι τιμές παραγωγού για τα «έξτρα» μεγέθη κινούνται γύρω στα 3,80-4 ευρώ το κιλό, για την κατηγορία Α’ στα 3,30-3,70 ευρώ, ενώ τα μικρότερα μεγέθη διατίθενται από 0,70 έως 2,40 ευρώ το κιλό. Σύμφωνα με τους καστανοπαραγωγούς, στα ράφια των σούπερ μάρκετ οι τιμές έχουν σχεδόν διπλασιαστεί, φτάνοντας τα 7-8 ευρώ το κιλό.

Οπως παραδέχονται οι παραγωγοί, «κάποιος πάντα θα εκμεταλλευτεί τη μείωση της προσφοράς». Στο Πάικο, ο γεωπόνος και παραγωγός Δημήτρης Μίσκος κάνει λόγο για «ζημιές έως και 90% στα ξηρικά κτήματα». «Οι καστανεώνες έμειναν ασυγκόμιστοι, ενώ οι ποιοτικές κατηγορίες Β’ και Γ’

πωλήθηκαν φθηνά, κάτω και από το κόστος συγκομιδής», προσθέτει.

Η άνοδος της θερμοκρασίας απειλεί, πλέον, την ίδια την ύπαρξη των καστανιών στην Ελλάδα. Οι καστανιές ευδοκιμούν σε υψόμετρο 400-700 μέτρων, όμως αυτή η ζώνη συρρικνώνεται. «Οι καστανιές ανεβαίνουν κάθε χρόνο πιο ψηλά στο βουνό. Κάποια στιγμή δεν θα έχουν πια πού να πάνε», λέει ο κ. Μίσκος. Η κλιματική αστάθεια, οι παρατεταμένες ξηρασίες και οι καύσωνες έχουν εξασθενίσει τα δέντρα, κάνοντάς τα ευάλωτα σε ασθένειες όπως η μελάνωση. «Βλέπουμε άγριες καστανιές να ξεραίνονται. Ο ΕΛΓΑ, όμως, δεν αποζημιώνει την ξηρασία, παρότι πληρώνουμε κανονικά ασφάλιστρα», τονίζει.

Η ειρωνεία είναι πως μόλις πριν από δέκα χρόνια τα καστανοχώρια της χώρας ζούσαν την καλύτερή τους εποχή. Οταν οι ιταλικοί καστανεώνες προσβλήθηκαν από ασθένεια, η ζήτηση για ελληνικά κάστανα εκτοξεύτηκε. Νέοι άνθρωποι επέστρεψαν στα χωριά τους, επένδυσαν σε φυτεύσεις και αναβίωσαν παραδοσιακά κτήματα. Ωστόσο, η κακοκαιρία «Daniel», η ξηρασία και η μείωση των αποδόσεων έχουν ξαναφέρει την αβεβαιότητα.

Κινδυνεύει να γίνει είδος πολυτελείας

Σύμφωνα με έρευνα της Greenpeace και του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, η μέση θερμοκρασία της Ελλάδας έχει αυξηθεί κατά 1,5°C τα τελευταία 30 χρόνια και πάνω από 2°C σε ορισμένες περιοχές. Η αλλαγή αυτή ήδη μεταβάλλει τις ζώνες καλλιέργειας: περιοχές που κάποτε ήταν ιδανικές για καστανιές, ελιές ή αμπέλια, σήμερα δεν μπορούν να τις στηρίξουν. Η ίδια μελέτη υπενθυμίζει ότι η γεωργία είναι και θύμα και παράγοντας της κλιματικής κρίσης, ευθυνόμενη για το ένα τρίτο των παγκόσμιων εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Το μοντέλο της εντατικής γεωργίας, βασισμένο στα ορυκτά καύσιμα και τις μονοκαλλιέργειες, δεν φαίνεται βιώσιμο ούτε για την οικονομία ούτε για το περιβάλλον. Καθώς η συγκομιδή έχει ολοκληρωθεί στις περισσότερες περιοχές, το φθινόπωρο μοιάζει φτωχότερο. Οι καστανιές, άλλοτε πηγή ζωής για δεκάδες ορεινά χωριά, στέκουν πια ρημαγμένες. Το κάστανο, σύμβολο του ελληνικού χειμώνα και της παράδοσης, κινδυνεύει να γίνει είδος πολυτελείας, οπότε θα αποτελέσει ακόμη ένα θύμα της κλιματικής κρίσης, που αλλάζει το τοπίο της ελληνικής υπαίθρου.

eleftherostypos.gr