Eνα από τα αρχαιότερα και πλουσιότερα Μοναστήρια στο Νομό Αιτωλοακαρνανίας είναι η Ιερά Μονή του Τιμίου Ιωάννου του Προδρόμου και Βαπτιστού, στο χωριό Δερβέκιστα, σημερινή Ανάληψη Θέρμου – Τριχωνίδας. Πνευματοφόρα πηγή του Ορθοδόξου Ελληνισμού κατά τη διάρκεια της Τουρκοκρατίας αλλά και σήμερα.
Ένα Μοναστήρι που η σημερινή νεροποντή δημιούργησε πολλά προβλήματα και όπως βλέπετε και στο φωτογραφικό υλικό το νερό εισήλθε στο εσωτερικό καταστρέφοντας πολύτιμα κειμήλια …
Το Μοναστήρι κτίσθηκε τον 12ο αιώνα, ήκμασε δε προ του 1300. Είχε στην κατοχή του πολλούς ελαιώνες, μετόχια, λιβάδια και ζώα. Είναι κτισμένο σε υψόμετρο 600 μέτρων ανάμεσα σε πολλά γέρικα πλατάνια και κυπαρίσσια τα οποία μπορεί να φθάνουν σε ηλικία πέραν των χιλίων ετών. Ανατολικά της εκκλησίας υπάρχει αιωνόβιο δένδρο και πάνω σ’ αυτό αναρριχημένο κλίμα, που η παράδοση λέει ότι το κλίμα αυτό το φύτεψε ο Άγιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυς το 1500.
Ο κυρίως Ναός είναι σταυρεπίστεγος και φέρει εσωτερικά τρούλο. Η ανατολική πλευρά είναι φτιαγμένη από πελεκητή πέτρα, φέρει μεγάλη οπή (ζεματήστρα) όπου, κατά την παράδοση, οι Μοναχοί έριχναν καυτό λάδι και εμπόδιζαν τους πειρατές να εισέλθουν μέσα στο Μοναστήρι. Στη δυτική πλευρά υπάρχουν γλυπτά και επιγραφές όπως: Έτος 1802 «ΠΑΝΑΡΕΤΟΝ ΤΟΝ ΗΓΟΥΜΕΝΟΝ – ΠΑΤΡΙΔΑ ΤΟΥ ΤΕΡΒΕΚΙΤΣΑ ΚΕ ΙΩΣΗΦ ΚΕ ΑΜΒΡΟΣΙΟΝ».
Το ξυλόγλυπτο επίχρυσο τέμπλο αποτελείται από σταφύλια και πουλιά που γράφει: «1810 ΕΓΙΝΕ ΤΟ ΤΕΜΠΛΟ ΔΙΑ ΧΡΗΜΑΤΩΝ ΙΩΣΗΦ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ».
Το Μοναστήρι έχει οκτώ κελιά από την μια πλευρά και έξι από την άλλη. Υπάρχουν ακόμα και σήμερα, πολλές εικόνες και κειμήλια ιερά με χαραγμένες χρονολογίες όπως: Στην εικόνα του Ιερού Μανδηλίου, 1881, στην εικόνα της Παναγίας Ελεούσας, 1882, στην εικόνα του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, 1823, ο Άγιος κρατά στο αριστερό του χέρι ειλητάριο που γράφει: «ΖΗΛΩΝΕΖΗΛΟΣΑ Τ/Ο ΚΥΡΙΩ ΠΑΝ/ΤΟΚΡΑΤΩΡΙ».
Υπάρχει επίσης παλαιό Ευαγγέλιο αργυροκέντητο, ασημένια δισκοπότηρα. Μέσα σε μικρό κουτί φυλάσσονται οστά του Αγίου Ιακώβου του Νεομάρτυρα.
Στολίδι του Μοναστηριού είναι και η σπηλιά του Αγίου Ιακώβου από το 1500 στην θέση Παληοφοράδα πλησίον του ποταμού Ευήνου. Η σπηλιά αυτή υπάρχει ακόμα και σήμερα.
Το Μοναστήρι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου προσέφερε επί Τουρκοκρατίας πολλές υπηρεσίες στο Ελληνικό Έθνος και στους Χριστιανούς. Φιλοξένησε κλεφταρματωλούς. Ο Γεώργιος Καραϊσκάκης που βρισκόταν στην Δερβέκιστα πήγαινε συχνά στο Μοναστήρι.
Ήταν επίσης πνευματικό κέντρο, υπήρχε Κρυφό Σχολειό όπου οι καλόγεροι μάθαιναν τα Ελληνόπουλα γράμματα. Με Υπουργική απόφαση η Ιερά Μονή χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο καθ΄ ότι αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα Μοναστηριακού συγκροτήματος κατά τους χρόνους της Τουρκοκρατίας.
Στο Μοναστήρι ασκήτεψαν πολλοί μοναχοί, Όσιοι, Νεομάρτυρες, Άγιοι όπως, ο Άγιος Θεωνάς, ο Όσιος Ιάκωβος ο Νεομάρτυς, ο Ιεροδιάκονος Ιάκωβος, ο Μοναχός Διονύσιος και άλλοι.