Υπεγράφη από τον υπουργό Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρο Παπασταύρου και τον αρμόδιο υφυπουργό, Νίκο Ταγαρά, το Προεδρικό Διάταγμα που καθορίζει τη διαδικασία έγκρισης Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), για την αντιστάθμιση της χρήσης κινήτρων του Νέου Οικοδομικού Κανονισμού (ΝΟΚ) και άλλων λεπτομερειών για την υλοποίηση οικοδομικών αδειών.

Ταυτόχρονα, όπως ανακοίνωσε το ΥΠΕΝ, υπεγράφησαν οι Κοινές Υπουργικές Αποφάσεις για τον καθορισμό α) της διαδικασίας επιστροφής φόρων, παραβόλων, εισφορών και κρατήσεων των οικοδομικών αδειών με χρήση κινήτρων του ΝΟΚ, που αναθεωρούνται αμελλητί και κατά προτεραιότητα έναντι των λοιπών αιτήσεων και β) των προδιαγραφών των Ειδικών Σχεδίων Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ).

Με το εν λόγω ΠΔ απελευθερώνεται η οικοδομική δραστηριότητα μετά και την θετική εισήγηση του ΣτΕ για περιβαλλοντικό ισοδύναμο και έναρξη εργασιών ενώ διασφαλίζεται η προστασία του περιβάλλοντος, η εμπιστοσύνη των πολιτών και διαφυλάσσεται η επενδυτική εμπιστοσύνη της χώρας.

Ειδικότερα, το ΣτΕ, εξετάζοντας το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για την έγκριση Ειδικού Σχεδίου Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), έδωσε το “πράσινο φως” για την προώθησή του, αποδεχόμενο σχεδόν το σύνολο των ρυθμίσεων που εισηγήθηκε τον Ιούνιο το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας.

Η γνωμοδότηση αυτή αποτελεί κομβική εξέλιξη για την επανεκκίνηση του κλάδου, καθώς ανοίγει ο δρόμος για χιλιάδες οικοδομικές άδειες και αποκαθίσταται η εμπιστοσύνη στην αγορά.

Τι δέχθηκε το ΣτΕ

Όπως αναφέρει η ανακοίνωση του ΥΠΕΝ, το Συμβούλιο της Επικρατείας έκρινε ως νόμιμο τον μηχανισμό του Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου, αναγνωρίζοντάς τον ως συνταγματικά θεμελιωμένη και θεσμικά ισορροπημένη λύση για τη συνέχιση των οικοδομικών αδειών και την αποκατάσταση της περιβαλλοντικής ισορροπίας.

Πρόκειται για μηχανισμό που:

– επιτρέπει την επανέκδοση και συνέχιση οικοδομικών αδειών που είχαν εκδοθεί με βάση τα κίνητρα του ΝΟΚ, οι οποίες είτε ακυρώθηκαν δικαστικά, είτε προσβλήθηκαν με αίτηση ακύρωσης, είτε εντάσσονται σε χρηματοδοτικά εργαλεία,

– προβλέπει καταβολή τέλους υπέρ του δήμου και αντίστοιχες δράσεις περιβαλλοντικής αναβάθμισης σε επίπεδο δήμου ή δημοτικής ενότητας,

αποκαθιστά την αδικία για όσους είχαν οικοδομικές άδειες για τις οποίες είχαν εκκινήσει οι οικοδομικές εργασίες, αλλά είχαν προσβληθεί δικαστικά πριν τις 11.12.2024 και δεν μπορούσαν να υπαχθούν στην εξαίρεση των αποφάσεων της Ολομέλειας, επιτρέπει την πραγματοποίηση σημαντικών έργων ενταγμένων στο ΤΑΑ ή στο ΕΣΠΑ, ενισχύοντας την χρηματοδοτική πίστη του Δημοσίου, επιτυγχάνει ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του περιβάλλοντος και τη συνέχιση της οικοδομικής δραστηριότητας.

Συγκεκριμένα, το Δικαστήριο ενέκρινε, στο σύνολό τους:

– όλα τα μέτρα περιβαλλοντικού ισοδυνάμου που πρότεινε το ΥΠΕΝ (δημιουργία ή αναδιαμόρφωση κοινόχρηστων χώρων στον αστικό ιστό, κατεδάφιση αυθαίρετων ή και επικίνδυνων κτισμάτων, παρεμβάσεις ανάπλασης σε περιβαλλοντικά και πολεοδομικά υποβαθμισμένες περιοχές, καθαρισμός και οριοθέτηση ρεμάτων κ.ά.), τα οποία εφαρμόζονται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, εκτός από τις περιπτώσεις των μητροπολιτικών συγκροτημάτων Αττικής και Θεσσαλονίκη που εφαρμόζονται σε επίπεδο δήμου.

– τη διαδικασία εκπόνησης ΕΣΠΙΑΠ από το ΥΠΕΝ ή από τον οικείο δήμο, με χρηματοδότηση του Πράσινου Ταμείου ή με δωρεά της μελέτης, για την επιλογή των καταλληλότερων μέτρων περιβαλλοντικού ισοδυνάμου ανά δημοτική ενότητα ή δήμο,

– το ύψος του ποσού του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, το οποίο καταβάλλεται σε ειδικό λογαριασμό στο Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και διατίθεται αποκλειστικά στον δικαιούχο δήμο για την υλοποίηση των περιβαλλοντικών δράσεων.

– τους όρους και τις προϋποθέσεις με τις οποίες αποδεικνύεται ότι έχει γίνει εκκίνηση εργασιών έως και την 11.12.2024, και άρα διατηρείται ακέραιο το δικαίωμα δόμησης με τα κίνητρα του ΝΟΚ.

Περιβαλλοντικός προέλεγχος

Ως μόνη προϋπόθεση για τη επανέκδοση των οικοδομικών αδειών που είτε ακυρώθηκαν δικαστικά, είτε προσβλήθηκαν στα δικαστήρια, παρότι οι οικοδομικές εργασίες είχαν ξεκινήσει πριν τις 11.12.2024, το ΣτΕ έθεσε την προηγούμενη τήρηση της διαδικασίας περιβαλλοντικού προελέγχου. Πρόκειται για το πρώτο στάδιο, προκειμένου να κριθούν οι συνέπειες που προκαλούνται στο περιβάλλον από τα μέτρα περιβαλλοντικού ισοδυνάμου και, κατ’ επέκταση, εάν απαιτείται ή όχι Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ).

Τι αποτελεί έναρξη των οικοδομικών εργασιών

Ως έναρξη των εργασιών νοείται όχι μόνο η πραγματοποίηση εργασιών εκσκαφής ή σε περίπτωση προσθήκης η πραγματοποίηση εργασιών σκυροδέτησης, αλλά και η κατεδάφιση προϋφιστάμενων κτισμάτων εντός του ιδίου ακινήτου, εφόσον δεν είναι προγενέστερη των έξι μηνών από την 11.12.2024.

Μάλιστα, το Ανώτατο Δικαστήριο όχι μόνο δέχθηκε ως εκκίνηση εργασιών τη διενέργεια έως την 11.12.2024 ανασκαφικών εργασιών της αρχαιολογικής υπηρεσίας, αλλά διεύρυνε το σχετικό ορισμό, προσθέτοντας και την περίπτωση διενέργειας δοκιμαστικών τομών της αρχαιολογικής υπηρεσίας.

Σύμφωνα με το ΣτΕ, ο μηχανισμός του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου εξασφαλίζει την καλύτερη δυνατή εξισορρόπηση των αρνητικών συνεπειών από τη χρήση των κινήτρων του ΝΟΚ και δεν αντίκειται στα άρθρα 4 παρ. 1, 20 παρ. 1, 26, 94 παρ. 1 και 95 του Συντάγματος.

Όπως ρητά αναφέρεται, ο μηχανισμός στοχεύει στην προστασία του δημοσίου συμφέροντος, υπό την έννοια της αποτροπής δημιουργίας ημιτελών και εγκαταλελειμμένων κτηρίων που επιβαρύνουν την δημόσια υγεία, την ασφάλεια, την αισθητική αλλά και την οικονομία, σε συνδυασμό με την σταθμισμένη αντιμετώπιση των συνεπειών που υφίστανται καλόπιστοι πολίτες που ξεκίνησαν να οικοδομούν πριν από τις 11.12.2024, υπό το τότε ισχύον νομικό πλαίσιο, αλλά βρέθηκαν εκ των υστέρων αντιμέτωποι με δικαστικές προσφυγές και μεγάλες οικονομικές επιβαρύνσεις.