Διαθήκες: Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για τις μετατροπές στο Κληρονομικό Δίκαιο, με την αρμόδια επιτροπή να προγραμματίζει τις τελευταίες συνεδριάσεις της, στις οποίες θα γίνει και η τελική επεξεργασία των νέων άρθρων του Αστικού Κώδικα.
Ουσιαστικά, θα πρόκειται για μια εκ βάθρων αλλαγή σε όλες τις πτυχές του νόμου που ρυθμίζει το πώς θα διατίθεται η περιουσία ενός ατόμου μετά τον θάνατό του: το Κληρονομικό Δίκαιο θα γραφτεί ξανά από την αρχή, με ελάχιστα από τα άρθρα να παραμένουν αναλλοίωτα.
Τελευταία στιγμή
Οι αλλαγές θα είναι πολλές, μία όμως έρχεται… κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, αφού, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες του «Ε.Τ.» της Κυριακής, η Επιτροπή για την Αναμόρφωση του Κληρονομικού Δικαίου πήρε την απόφαση να βάλει τέλος στα χρέη της κληρονομιάς, που μεταφέρονται ως έχουν στους κληρονόμους.
Στην πραγματικότητα, πρόκειται για μια στροφή 180 μοιρών από την κατάσταση που ισχύει σήμερα. Μέχρι τώρα, με τον διαμοιρασμό της κληρονομιάς, οι κληρονόμοι ευθύνονται στο 100% για τα χρέη που περιλαμβάνονται σε αυτήν, αφού ο νόμος ορίζει πως μετά την αποδοχή η κληρονομιά και η προσωπική περιουσία του κληρονόμου «ενώνονται» σε ένα ενιαίο σύνολο.
Με άλλα λόγια, μόλις γίνεται η αποδοχή της κληρονομιάς, οι κληρονόμοι έχουν την ευθύνη να αποπληρώσουν τα χρέη, από την προσωπική τους περιουσία. Αυτός είναι και ο λόγος των τόσο πολλών αποποιήσεων κληρονομιάς, μόλις οι κληρονόμοι διαπιστώνουν ότι τα οικονομικά βάρη καθιστούν ασύμφορη την αποδοχή της.
Πλέον, αυτό αναμένεται να αλλάξει άρδην, αφού το νέο Κληρονομικό Δίκαιο θα προβλέπει πως οι κληρονόμοι δεν θα έχουν απολύτως καμία ευθύνη να αποπληρώσουν τα χρέη που άφησε ο αποθανών. Αντίθετα, η κληρονομιά θα παραμένει ξεχωριστό οικονομικό μέγεθος από τις περιουσίες των κληρονόμων και τα τυχόν χρέη θα αποπληρώνονται αποκλειστικά και μόνο από το ενεργητικό της κληρονομιάς. Κάτι που (εφόσον ψηφιστεί, φυσικά, από τη Βουλή) θα αποτελέσει μία τεκτονική αλλαγή στα συναλλακτικά ήθη όπως τα γνωρίζαμε μέχρι σήμερα.
Προτεραιότητα
Ο τρόπος και οι λεπτομέρειες για το πώς θα ικανοποιούνται όσοι έχουν χρηματικές απαιτήσεις από μία κληρονομιά θα περιγράφονται αναλυτικά σε ένα από τα νέα κεφάλαια του Κληρονομικού Δικαίου. Το βέβαιο είναι πως θα υπάρχει προτεραιότητα στο ποιοι θα λαμβάνουν τα χρήματά τους, με πρώτους να ικανοποιούνται όσοι δικαιούνται νόμιμη μοίρα.
Αυτούς, δηλαδή, που δικαιούνται ένα μερίδιο από την κληρονομιά, ακόμη και αν ο αποθανών δεν τους έχει συμπεριλάβει στη διαθήκη του (παιδιά και σύζυγος). Δεύτεροι θα ικανοποιούνται όσοι τους οφείλονται χρέη από εργατικές οφειλές του αποθανόντος και στη συνέχεια όλοι οι υπόλοιποι.
Σε περίπτωση που υπάρχουν περισσότεροι οφειλέτες ή εγείρονται αμφιβολίες λόγω πλήθους κληρονόμων, τότε θα προβλέπεται ο διορισμός ενός δικαστικού εκκαθαριστή της κληρονομιάς, ο οποίος θα αποφασίζει τον τρόπο που θα διεξάγεται η αποπληρωμή των χρεών, με βάση τις οδηγίες που θα παρέχονται στον αναθεωρημένο Αστικό Κώδικα.
Παράλληλα, σύμφωνα με πληροφορίες, όσο η διαδικασία αυτή εκκρεμεί, οι κληρονόμοι θα μπορούν να έχουν λόγο στο τι συμβαίνει σε μια περιουσία. Για παράδειγμα, εάν συμφωνούν στο να πωληθεί ένα ακίνητο που περιλαμβάνεται στην κληρονομιά, τότε αυτό θα μπορεί να συμβεί, με μία συγκεκριμένη διαδικασία που θα προβλέπεται αναλυτικά στον νόμο.
Πολλές συνεδριάσεις
Η κατάργηση της ευθύνης των κληρονόμων για τα χρέη αποφασίστηκε ύστερα από πολλές και… έντονες συνεδριάσεις της αρμόδιας Επιτροπής, αφού υπήρξε διχογνωμία για το θέμα, με πολλά μέλη να έχουν την άποψη ότι θα καταλήξουν να μην ικανοποιούνται ποτέ οι δανειστές του κληρονομουμένου ή οι τράπεζες, με αποτέλεσμα να προκληθεί οικονομικό χάος.
Ωστόσο, επικράτησε η άποψη που ήταν υπέρ της κατάργησης της ευθύνης για τα χρέη, ούτως ώστε να μπει τέλος στις μαζικές αποποιήσεις, αλλά και στις πλαστές διαθήκες, αφού σήμερα αποτελεί κοινή πρακτική πολλοί να επιλέγουν να γράφουν στο όνομά τους μόνο τα «καλά κομμάτια» της κληρονομιάς (λ.χ. ένα σπίτι), αφήνοντας το χρεωμένο σκέλος της… στα αζήτητα.
ΥΠΟΛΟΙΠΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Περιορισμοί στις ιδιόγραφες διαθήκες
Η αλλαγή στα χρέη κληρονομιάς μπορεί να ήρθε στο… 90’ των εργασιών της αρμόδιας Επιτροπής, ωστόσο είναι μία μόνο από τις δεκάδες που θα τεθούν σε εφαρμογή με την ψήφιση του νέου Κληρονομικού Δικαίου.
- Ιδιόγραφες διαθήκες: Περιορισμοί θα υπάρξουν στις ιδιόγραφες διαθήκες, όπως η υποχρεωτική θέσπιση γραφολογικής εξέτασης στις περισσότερες περιπτώσεις, αλλά δεν πρόκειται να υπάρξει πλήρης κατάργηση του θεσμού.
- Εκτός γάμου σύντροφοι: Δεν πρόκειται να θεσπιστεί κληρονομικό δικαίωμα σε όποιον είχε συντροφική σχέση με τον αποθανόντα αλλά εκτός γάμου ή συμφώνου συμβίωσης – παρά το γεγονός ότι επίσης συζητήθηκε εκτενώς στην Επιτροπή. Θα υπάρξει, ωστόσο, αναγνώριση κάποιων δευτερευόντων δικαιωμάτων στους εκτός γάμου συντρόφους, όπως το να μένουν για κάποιο διάστημα στο σπίτι του κληρονομουμένου, εάν αυτό αποτελούσε την κοινή τους εστία.
- Κληρονομικές συμβάσεις: Αυτό που θα εισαχθεί ως εντελώς νέα διαδικασία είναι ο θεσμός των κληρονομικών συμβάσεων, στις οποίες ο κληρονομούμενος θα μπορεί να διαπραγματευτεί ελεύθερα με συγγενείς και φίλους, όσο είναι ακόμα εν ζωή, το ποσοστό της κληρονομιάς που θα πάρει ο καθένας.
Ο θεσμός αυτός θα δίνει τη δυνατότητα στον διαθέτη να συμφωνεί πως θα αφήσει μέρος της περιουσίας του σε κάποιον με ένα συγκεκριμένο αντάλλαγμα (π.χ. να τον γηροκομήσει). Θα μπορεί ακόμη να αποκλείσει κληρονόμους υπό συγκεκριμένες περιστάσεις ή να αφήσει κάποιον που δικαιούται εκ του νόμου ποσοστό εκτός κληρονομιάς, εάν του δώσει κάποιο αντάλλαγμα (ό,τι συνέβαινε παλαιότερα, άτυπα, με τον θεσμό της προίκας). - Οταν δεν υπάρχει διαθήκη: Σημαντικές αλλαγές θα επέλθουν, επίσης, και στα ποσοστά που λαμβάνει ο κάθε κληρονόμος όταν δεν υπάρχει διαθήκη: π.χ. ο επιζών σύζυγος θα λαμβάνει μεγαλύτερο ποσοστό από αυτό που ισχύει μέχρι σήμερα (33% από 25%), ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θα μειώνεται αντίστοιχα το ποσοστό που θα παίρνουν τα παιδιά του κληρονομουμένου.
- Νόμιμη μοίρα: Ριζικά αλλάζει και ο θεσμός της νόμιμης μοίρας,αφού η Επιτροπή έχει αποφασίσει όποιος δεν περιλαμβάνεται στη διαθήκη να μην έχει δικαιώματα πάνω στην κινητή και ακίνητη περιουσία του τεθνεώτος, παρά μόνο δικαίωμα αποζημίωσης. Ρύθμιση που, επίσης, θα είναι αντίθετη από αυτό που συμβαίνει μέχρι σήμερα, όπου ακόμη και εάν το παιδί ή ο σύζυγος μένει εκτός διαθήκης αποκτά αυτόματα πλήρη δικαιώματα σε ένα ποσοστό επί της κληρονομιάς.
Στόχος να ψηφιστεί έως το τέλος του έτους
Η Επιτροπή βρίσκεται στο τελικό στάδιο επεξεργασίας των διατάξεων και γραμματολογικής και νομικής επιμέλειας των άρθρων. Μόλις η διαδικασία αυτή ολοκληρωθεί, θα ακολουθήσουν παρουσίαση και δημόσια διαβούλευση του νομοσχεδίου, που αναμένονται να προγραμματιστούν εντός του Νοεμβρίου. Στόχος του υπουργείου Δικαιοσύνης είναι το νέο Κληρονομικό Δίκαιο να ψηφιστεί πριν από το τέλος του 2025 και να αποτελέσει νόμο του κράτους ήδη από τις αρχές του νέου έτους.
